80 насанд амьдрал дөнгөж эхлэнэ

Зуу насыг хүртэл эрүүл чийрэг, сэргэлэн цовоо байдаг бол мөн сайхан аа...... Үүнийг хоосон мөрөөдөл гэх үү.? Гэтэл тийм хувь тавилантай хүмүүс байх л юм. Тэгж насалсан хүмүүн бие сэтгэлийн эрүүл мэндээ жигтэйхэн удаан хадгалсан явдал бий шүү дээ. 90-100 насалсан хүмүүсийн гуравны нэгээс илүү хувь нь урьдын адил идэвхитэй амьдарч энх тунх байцгаах юм. Үүний шалтгаан юунд байна аа. Одоо явуулж буй GEHA /Эрүүл хөгшрөлтийн генетик/ төсөл үүнийг ямар нэг талаар тодруулж болох юм. Түүнд Европын 11 орны түүнчлэн Израиль, Хятадын эрдэмтэд оролцож байна. Тэдний зорилго нь зөвхөн генетикийн төдийгүй өөр бусад хүчин зүйлийг харгалзан үзэхийн тулд аль болох олон өндөр настнаас асуулга авахад оршиж байна. Жишээлбэл, тэр хүмүүс хаана хэрхэн амьдарч байна, хөрөнгө чинээ ямар байна гэх мэтийг асууна. Иймэрхүү судалгаа үнэхээр цагаа олж эхэлсэн юм. Ялангуяа аж үйлдвэр өндөр хөгжсөн орнуудад хүн ам хурдацтай өтөлж байна. Тиймээс хүмүүс хөгшрөхдөө хүч чадал эрүүл мэнд сэргэлэн цовоо байдлаа хадгалж үлдэхийг хичээж байна. Хэрэв хүний амьдрах нөхцлийг сайжруулж, боломжийн амьдралыг нь хангаад өгвөл бүр өтөл настай хүний наслалтыг ч уртасгаж болдог ажээ. Машин, метро, вагоноор биш харин хөлөөрөө явах нь амьдралыг тэтгэж насыг уртасгана. Зарим тоо баримтаас үзэхэд Европын орнуудад 10 хүн тутамын нэг нь хөдөлгөөн дутснаас бие махбодь суларч идэвхгүй болсонтой холбоотой байдаг байна.

Зүрхний шигдээсээс зайлж болно.! Долоо хоногт гурав, дөрвөн удаа тогтмол зугаалах нь энэхүү өнгөрсөн ба энэ зууны өвчинөөс урьдчилан сэргийлэх сайн арга болдог. Тархинд нь цус харвасан хархыг биеийн хөдөлгөөнд оруулбал тархинд нь шинэ судаснууд бий болдгыг энэ амьтан дээр хийсэн туршилт харуулж байна. Биеийн хөдөлмөр эрхэлж спортоор хичээллэх нь оюуны чадавхиа удаан хадгалахад хүмүүс бидэнд ч тус болох бололтой. Хүн бүр хөгширдөг гэхдээ зарим нь 60 насандаа амьдрах сонирхолгүй болдог байхад, жишээ нь алдарт биологич Эрнст Майр 100 настайдаа ч шинжлэх ухааны ажил хийж байх жишээтэй. Зуу насалсан хүмүүсийг гурав ангилж болно. Тэдгээрийн 40% нь өвчнийг гэтэлж амьд гарагсад байдаг. 60-70 насандаа. тэд хүнд өвчин тусан, зарим нь 10 хэдэн жил өвчинтэй тэмцсээр өвчин эмгэгээ арилгасан байдаг нь гайхалтай. Бидний хэн нь ч гэсэн хүнд өвчин тусаад хэдэн жил тэсээд өнгөрчихвөл хойшид гунигтайгаар өтлөх биш, өвчин нь үгүй болж хүч чадалтай хэвээрээ хэдэн арван жил амьдарч болно гэдгийг санах хэрэгтэй.
-40 хувь нь цаг алдалгүй арга хэмжээ авдаг хүмүүс байдаг. 85 хүртлээ тэд ноцтой, хүнд өвчнөөр өвчилдөггүй.
Учир нь өвчин тусвал бага дээр нь эмчилж намдаадаг. Тэд ийм байдлаар өвчинг т.уулалгүй хойшлуулсаар байгаад 100 настай золгодог.
-20 хувь нь халдашгүй дархан хүмүүс байдаг. Зуу насалтлаа өвдөж ч үзээгүй тэд сайндаа л хэдэн удаа хамрын ханиадаа эмчилж үзсэн байдаг. Италийн геронтологич Клаудио Франческийн таамаглалаар хөгшрөлт бол чухамдаа сунжирсан үрэвслийн үйл явц ажээ. Бие махбодид энэ үйл явц илүү идэвхитэй явагдаж байгаа хүмүүс бусдаасаа түрүүнд нас бардаг. Өтлөхийн эмгэгболох альцгеймерийн өвчин, өмөн үү, чихрийн шижин, зүрх судсны өвчнүүд үрэвсэлт өвчний горимоор үүсч, хүндэрдэг нь санамсаргүй хэрэг биш. Ийм тохиолдолд бид хэд наслах нь олон талаар бидний дархлааны системийн онцолгоос хамаарна. Нэг талаас тэр систем нь вирус, бактерийг дийлэхээр хүчтэй, гадны биетийг устгах гэж үрэвсэх явц нь бидний өөрсдийн бие махбодийг туйлдуулчихаар тийм хүчтэй биш, алтан дундаж байх ёстой. Өндөр насалсан олон хүний дархлааны систем нь нас ахихын хэрээр хэт идэвхитэй юм уу , хэт сулбагар байхгүйн тулд өөрийгөө байнга хянаж, шинэчилж байдаг. Харин зарим азтай нэгнийх нь дархлаа бүр өлгийтэй байх цагаас нь өө сэвгүй хөглөгдсөн байдаг. /К.Франчески/ Манай гаргийн Окинава, Сицил зэрэг өнцөг буланд урт настан илүү олон байдаг гэнэ. Окинавад тэдний дунд явуулсан санал асуулгын дүн ийм байна.
-Эдгээр хүмүүс бүр өтөл насандаа ч биеийн хүчний хөдөлмөр эрхэлж, их хөдөлгөөнтэй байжээ.
-Тэд хэзээ ч ганцаардаж байсангүй. Туйлын өөдрөг үзэлтнүүд байж.
-Голцуу хүнсний ногоогоор хооллож, загас их хэрэглэж байжээ.
-Хоолоо бараг хэтрүүлдэггүй. Өлсч байгаагүй ч үе тэнгийн талийгаачдаасаа арай бага иддэг байжээ. Эрдэмтэд урт наслалтын нууцыг тайлах санаатай сүүлийн арван жил хэд хэдэн туршилт хийсний нэг нь, ялаа, харх, сармагчнуудад илчлэг багатай хоол идүүлж үзсэн юм. Тэгэхэд хархын ойролцоогоор 40 хувиар илүү насалсан байна. Хэргийн учир илчлэгийн хэмжээнд байна гэж үү?Хэрвээ тийм бол хоолны дэглэм нь хүний бие махбодид чухам хэрхэн нөлөөлөх вэ. Энэ талаар зарим нэг тайлбарыг өгүүлье.
-Хөдөлгөөнтэй амьдардаг хүмүүс гол төлөв гоолиг биетэй байдаг. Тэд илүү идэвхитэй байдлаар амьдардаг учир өвчлөх нь цөөн, наслах нь урт байдаг ажээ.
-Илчлэг ихтэй хоол бага хэрэглэхэд бодисын солилцоо удааширч, хүний бие махбодид чөлөөт радикал гэгч буюу бодисын солилцооны хортой бүтээгдэхүүн бага хуримтлагддаг байна.
-Хоолоо сойх дэглэм нь амьдралын үйл явцыг удаашруулдаг. Хуурай хөрсөнд цацсан тарианы үр хожим “цэцэглэхэд” нойрсдогтой төстэй зүйл хүний биед явагддаг байна. Гэвч урт наслахын тулд хоол болоод хорвоогийн сайхан юмнаас татгалзах нь хэтэрхий хатуудсан хэрэг мэт санагдана биз. Эрдэмтэдийн туршилтад орсон сармагчны бие махбодь ч гэсэн албадан хязгаарлалтын эсрэг “бослого” зарлаж байлаа. Тэдгээрийн яс нь хэврэгшиж идэвхи суларч байжээ. Үүнийг хүнтэй холбогдуулж ярьвал: “Хэрээ минь дээ гурван зуун жил амьтны сэгээр хоололсноос нэг удаа халуун цус ханатлаа сорсон минь дээр. Харин хожим яах нь бурханы тааллаар болно биз” гэсэн Пушкины онигоо шиг сонсогдох биз. Эсвэл шинжлэх ухааны хэлээр хэлбэл, 20 нас илүү наслахын тулд шууд бага тойруу утгаараа өлсч, даарч, хайрын жаргал эдлэхгүй явах нь зөв үү. Эрдэмтэд бас ийм нэгэн сонин юмыг ажиглажээ. Амьдралын анхны өдрөөсөө л ямар нэгэн хамгаалалтын механизмтай болсон юм шиг эрүүл чийрэг биетэй хүмүүс байдаг гэнэ. Тэд олон жил эмчид хандахгүй, энэ тэр калори гэлгүйгээр тааралдсан болгоноо л хуу хамаад идчихдэг. Тэдний зарим нь анагаах үндсэн зарчимуудыг зориуд гээсэн юм шиг зургаадай таяг тулаад явж байх… Жишээлхэд, эмэгтэйчүүдийн дундаас албан ёсоор урт насны рекорд тогтоон бичиг баримтаар нотлогдсон Жанна Кальмент гэгч 122 жил насалсан билээ./ 1997 оны наймдугаар сард нас барсан/. Түүнийг тамхичин эмэгтэйчүүдийн рекордийг тогтоосон гэж зүй ёсоор нэрлэж болно.Тэрээр 199 настайдаал тамхинаас гарчээ. Бүх хорио цээрийг зөрчдөг атлаа урт наслаад байдаг иймэрхүү эрүүл чийрэг хүмүүсийг судлаач нар онцгойлон сонирхож байна. Тэдний бие махбодийг юу хамгаална вэ. Бүх учир тэдний “урт наслалтын генд” байна уу. Ер нь хөгшрөлт гэдэг юу юм бэ. Адгуусан амьтны хөгшрөлт үр удмаа үлдээж нөхөн төлжих чадвартай наснаас давсан үед эхэлдэг гэж биологичид аль хэдийн тэмдэглэсэн. Үржлийн үйл явц дуусахад байгаль тухайн бие махбодийн төлөө санаа тавихыг больж тэр нь хөгширч, мөхөж эхэлдэг. Үнэнийг хэлэхэд хүмүүс бид тэр нийтлэг жамаас гажиж байна. Хэрвээ бид байгалийн хуулиар амьдарсан бол бидний олонхи нь тавин насыг ч наслахгүй байсан биз. Хүмүүс урт насалдаг болсны ачаар “хүн төрлөхтний соёл” буй болсон гэж түүх ч үзэж байгаа шүү дээ. Эрт дээр цагт өвөгчүүлийг дэлхий ертөнц хийгээд хүний тухай мэдлэгийг хадгалагч мэргэн ухаантнууд гэж хүндэтгэдэг байжээ. Харин үйлдвэржилтийн эринд л тэд нь амьдралын өсч буй хурдыг гүйцэлгүй “нөөц зам” дээр гарцгаасан юм. Эцэг өвгөдийн мэргэн ухаан одоо цайнаас дор үнэлэгдэх болж. Хүмүүс хүчтэй, эрчимтэй атлаа эргэцүүлэн бодож амждаггүй залуу насыг бишрэн шүтэх болжээ. Дэлхий ертөнц толгой эргэмээр хурдан өөрчлөгдөж мөн тийм хурдтайгаар бусдын туршлагыг хий дэмий үрэн таран хийх боллоо. Улс нийгэмдээ мартагдсан надтай хамт касст дугаарлан зогсч буй эдгээр хөгшчүүл хаашаа ч юм бэ яарч тэвдэж буй бүх хүмүүст ямар гээчийн үнэн зөвөлгөө өгч чадах байсан юм бэ. Би чинь юун тухай бодолд автаатахав. Генийн тухай юу. Өтөл дорой болохын цагт аливаа амьд амьтны амьдралыг тодорхойлогч суурь хүчин зүйл болсон генүүд л сүүлчийн үгээ хэлнэ. Барагцаалбал гурван тохиолдол бүрийн нэгд нь хүний урт нас чухам түүгээр тодорхойлогдоно. Эрдэмтэд 1990-д онд ялаа, шавьж дээр хийсэн туршилтаараа аль нэг генийг хассанаар тэдгээрийн амь насыг хоёр дахин , тэр байтугай гурав дахин уртасгаж байлаа. Энд бусад генийн идэвхит чанарыг зохицуулдаг бодисийн солилцооны эрчмийг бууруулдаг, удамшлийн мэдээллийг хамгаалдаг, дархлааны системийн ажиллагааг сайжруулдаг генүүдийн тухай ярьж байгааг туршилт харуулж байна. Одоо 70 гаруй тийм ген илрүүлчихээд байгаа юм. Жишээлбэл:31г2 ген нь исгэгчийн эсүүд дотор явагдаж буй амьдралын үйл явцыг удаашруулж тэдгээрийн насыг уртасгадаг байна. INDY генийн мутац ялааны насны хэмжээг өөрчилдөг. Энэ ген тэжээлийн бодисыг эсэд шингээх явдлыг хариуцах бөгөөд хэрвээ тэр мутацад орвол илүүдэл калори нэвтрэхгүй. Эрдэмтэдийн илрүүлсэн хүний урт наслалтын цөөн хэдэн генийн нэг нь АроЕ ген юм. Түүний нэг хувилбар е4 хөгшрөлтийн эмгэгээр өвчлөх эрсдлийг 4-5 дахин ихэсгэдэг бол өөр нэг хувилбар болох е2 нь уг аюулыг бууруулдаг байна. Сүүлчийн хувилбар нь урт настнуудад тохиолдох нь мэдэгдэхүйц олон байдаг байна.

Хөх толбо

Xүн гэдсэндээ 8-25 кг илүүдэл өтгөн тээж явдаг

Орчин үеийн хүн бүр гэдсэндээ 8-25 кг илүүдэл өтгөн тээж явдаг нь нэгэнт нотлогдсон үнэн.
Yүний ихэнх нь бүдүүн гэдсэнд байдаг.

Найман литрийн 3 хувингаар дүүрэн энэ их овоолгыг өчнөөн жил сараар чулуужтал нь авч явахад амьд гэдэс тэсдэг нь үнэхээр гайхалтай. Гэдэс үрэвсэтлээ нэг хэсэг, үрэвсээд нэг хэсэг, шалбараад нэг хэсэг, шархлаад нэг хэсэг л тэсэх юм даа. Овоолгыг жилээс жилд нэмж, муу орчныг нь улам дордуулах ажлыг л идэвхтэй хийхээс биш цэвэрлэх ажил хийдэггүй хүн нэг л өдөр гэдэсний хорт хавдартай болсон тухайгаа мэддэг. Тэр үед юун нарийхан бэлхүүс манатай.
Yргэлж өтгөн нь хатдаг хүн гэдсэндээ хавдар ургуулж байна гэдгээ мэдэхгүй байгаа нь харамсалтай.

Та өдөрт хэдэн удаа хүндээр бие засдаг вэ?
Хооллох хөтөлбөр хийлгэж байгаа хүн бүрээс би ингэж асуудаг. Ихэнх нь “Өдөрт хэд нь ч юу юм бэ, нэгээс хоёр хоног өнжөөд л нэг удаа” гэж, их олон хүн “тав зургаа хонож байж арайхийж нэг хүндэрдэг” гэж хариулдаг. Өтгөн хатаад арваад хонодог гэх хүн ч олон.
Ийм хүмүүс ихэвчлэн том гэдэстэй бүдүүн байдаг. Тэд бэлхүүс нь мэдэгдэхээ больсонд өтгөн хатахаас илүү шанална. Туранхай хүн ч бас байна. Ихэнх нь амархан өлсдөг,идэмхий хүмүүс. Зарим нь хоолонд дургүй, дотор нь муухайрч, огьж бөөлждөг байдаг.
Гэтэл жинхэнэ эрүүл хүн өдөр бүр 3-4 удаа хүндээр бие засаж, идсэн хоолны нь шингээгүй үлдэгдэл, бас бус хаягдлаасаа тогтмол салж, гэдсээ тухай бүр нь цэвэрлэж чаддаг. Ургамлын гаралтай хүнс иддэг бол шүү дээ. Жишээ нь талх, боов, төмс, ногоо гэх мэт. Харин зөвхөн мах, цагаан идээ иддэг бол өнжөөд нэг хоргол гаргах ёстой.
Тиймдээ ч өөртөө таарсан мах мариатай, чилгэр сайхан биетэй, бэлхүүс нарийн, арьс өнгөлөг, Үс сайхан, чалх тамир сайн, цоглог сэргэлэн байдаг. Бие, сэтгэл нь эрүүл учир.

Одоо нарийн, бүдүүн гэдэстэйгээ товч танилцъя.
Нарийн болон бүдүүн гэдэс нь хоол боловсруулах тогтолцооны хамгийн сүүлийн бөгөөд хамгийн урт хэсэг юм. Хоолноос авч болох хэрэгтэй бүхэн энэ хэсэгт шимэгдэнэ. Гэдэсний гадуур байдаг гөлгөр булчингууд нь удаан боловч хэмнэлтэйгээр агшиж,дотор нь байгаа задарч боловсрон шимэгдэж буй хоолны холимгийг түлхэн цааш явуулна.
Ходоодонд хайлж химус хэмээх нэртэй болсон холимог нарийн гэдэсний эхний хэсэг-12 хуруу/дээд/ гэдсэнд орж ирэнгүүтээ нойр булчирхайн шүүс болон элэгнээс ирсэн цөстэй холилдоно.
Эдгээр нэмэгдлүүдийн ачаар химус хүчиллэг исгэлэн биш болно. Хоолны холимог нарийн гэдсэнд байх хугацаанд нь түүнийг боловсруулах ферментүүд нойр булчирхайн шүүсэнд байдаг. Нарийн гэдэс ч өөрөө бас ферментүүдийг боловсруулна. Хоолны холимог нь нарийн гэдсийг 20 орчим цагийн турш туулж өнгөрөхдөө ферментүүдийн нөлөөгөөр улам жижгэрэн задарч, нарийн гэдэсний ханаар цус руу шимэгдэнэ.
Хооллосноос хойш 24 цаг өнгөрөхөд идсэн зүйлээс маань ердөө л боловсрох боломжгүй хэсэг нь Үлдэнэ. Түүнчлэн гэдэсний өнгөр/микрофлор/-ийн бактериуд, гэдэсний дотор бүрхэвчийн үхсэн эсүүд ч байна. Эдгээр хаягдлууд бүдүүн гэдсээр өнгөрөхдөө чийгнээсээ салж, шулуун гэдсэнд хуримтлагдан хошногоор тҮлхэгдэн гадагшилна. Цөсний будагч бодис/пигмент/-ууд өтгөнийг хүрэн өнгөтэй болгодог.
Нарийн, бүдүүн гэдэсний урт нийлээд 8,5метр орчим, үүнээс нарийн гэдэс 7метр, бүдүүн гэдэс 1,5метр урттай. Ийм урт гэдэс хэвлийн жижигхэн хөндийд багтахын тулд чацархайнд бэхлэгдэн мушгиран эвхэгдсэн байдаг.
Гэдэсний дотор бүрхэвч нь хуниас мэт нугалаатай. Хуниас тус бүр нь “сормуус” гэж нэрлэгддэг хэдэн зуун өчүүхэн хөхлөгүүдтэй. Тиймээс гэдэсний дотор тал нь сахлаг хивс шиг. Хивсний утас шиг энэ ургацгуудын тоогоор гэдэсний дотор тал эцсийн хэмжээндээ хүртэл томорч өргөссөн гэсэн үг. Эдгээр хуниас, хөхлөгүүд нь шимэгдэх талбайг их болгох төдийгүй гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнд чухал үүрэгтэй. Хэрэв бүх хуниасыг тэнийлгэж болдогсон бол гэдэсний доторх гадаргуу нь нэг айлын 2 давхар орон сууцны шалны талбайтай тэнцэнэ.
Бүдүүн гэдэс нарийн гэдэстэй нийлдэг уулзварын мухар хэсгийн үзүүрт ургасан өт хэлбэрийн унжлага байдаг. Түүнийг аппендикс гэж нэрлэдэг. Түүнийг ямар ч үүрэггүй гэж үзэж байсан боловч сүүлийн үед эрдэмтэд аппендиксыг дархлааны чухал эрхтэн гэж нотолж байна. Аппендикс үрэвсэж, хагалгаа хийлгэн авахуулах хэрэг гардаг. Yүнийг бид мухар олгойгоо авхууллаа гэж буруу ярьдаг.

Яагаад өтгөн хатдаг болж, гэдсэндээ олон хувин ялзарч өмхийрсөн зүйл тээж явна вэ, олон хүн?
Цавуулаг ихтэй учир урсдаггүй /ус даадаг/, хивэг гэж нэрлэдэг уусамхай бус эслэгээс нь тусгаарласан учир цагаан өнгөтэй болсон дээд зэргийн гурил, мөн хивэгнээс нь салгаж өнгөлсөн хальсгүй цагаан будаа гэх мэт наалдамтгай шинжтэй, байгалийн амьд хүчээ гээсэн цэвэршүүлсэн хүнс байнга хэтрүүлэн идэхэд өнөөх хивс шиг гадаргуу маань цардагдан шархны тав мэт наалдацтай болж, гэдэсний ханын боловсруулалт тэр чигээрээ алдагдана. Хөхлөгүүд намирч хөдлөх манатай юм болж, гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөн маш их муудах нь тэр. Тээвэрлэлтэд саад учирсан юм чинь ачаа тэндээ л хэвтэж байхаас биш яахав. Зүгээр хэвтэхгүй халуун бие дотор муу дээрээ улам муу болоод л гадагшлах цагаа хүлээгээд л байж байхаас өөр юу хийх билээ дээ. Өтгөн хатахын учир энэ.

Хэрэгтэй материал,түүхий эдийг салгаж цус руу дамжуулах замыг нь бөглөөд бөөн хаягдал овоороод наалдчихсан учир хоол идсэний хэрэг гарахгүй. Эсүүд “өлсөнө”. Өтгөн хатдаг зарим хүн амархан өлсдөг, их иддэгийн учир энэ. Их идэхийн хэрээр улам их хаягдал овоорч, байдал улам дорддог. Бид гэдсээ дүүргэхийн тулд биш, эсүүдээ тэжээхийн тулд иддэг гэдгийг эндээс ойлгож болно.
Байн байн толгой нь өвдөж, дотор нь муухайрч,хоолны дуршил муудсаны нэг шалтгаан нь гэдсэндээ хорны үйлдвэртэй болсных.
Гэдэсний хавдар үүсэх шалтгаанд мах их идэх, элсэн чихэртэй хүнс байнга их хэрэглэх, хөдөлгөөний дутагдал, сэтгэлийн хямрал зэрэг хамаарна.
Нарийхан бэлхүүстэйгээр эрүүл амьдрахыг хүсвэл махыг зохистой иддэг болохын зэрэгцээ эслэг ихтэй хүнс сайн хэрэглэж, эрүүл аж төрөх сонголтыг хийнэ. Эслэг ихтэй гэдэг нь байгалийн гарлаараа амьдаараа байгаа бүтэн үр тариа, бүтэн будаа, төрөл бүрийн бүдүүн гурил, тийм гурилан бүтээгдэхүүн, хүнсний хивэг, үр хөврөл, соёолж, хальстайгаа, үртэйгээ жимс, ногоог хэлдэг.

Өтгөн хатдаг бол амьд, өөрөөр хэлбэл зөв бүтэцтэй, биологийн идэвхт ус өдөрт 2 литрээс багагүй уух хэрэгтэй.
Улаан буудайн хоёрдугаар эсвэл гуравдугаар гурилыг, овёс, арвай, сагадын аль нэг гурилтай хольж, бага зэрэг хүнсний хивэг нэмж хөөлгөөд мантуу жигнэж, монгол байцаа, шар лууван, улаан манжингаар зууш бэлдэн, ногоон навчит ургамал болон зөөхийгөөр амтлаад, Үхрийн жигнэсэн гүзээтэй идвэл маш өег /материал түүхий эд ихийг өгдөг/, зардал чирэгдэл багатай үдийн хоолны нэг хувилбар болно. Өтгөн л лав хатахгүй. Харин ус юмуу цайгаа хоолноосоо дор хаяж 30 минутын өмнө уугаарай.

ВИП клуб ТББ-ын тэргүүн,Монголын Лектор
төвийн жинхэнэ гишүүн
Б.Гэрэлмаа
("Яруу сэтгэгч"сонин, Oops!!)

Spice Girls дaxин нэгдлээ!!! - Girl power is back

SARNAIX.blogspot.com

30.VI.2007 Spice Girls-н дaxин нэгдcэн тyxaй мэдээллийг Мoнгoлд xaмгийн түpүүнд xүpгэж байна

Сэтгэлгээ

Хүний сэтгэлгээний хандлага нь тухайн эзнийхээ хувь заяанд шууд нөлөөлдөг бөгөөд “эерэг” эсвэл “сөрөг” хоёр хэлбэртэй байдаг.
Тодруулбал: Нэг удаа та нэрт лекторын лекцэнд сууж байлаа. Гэтэл, гэнэт хажуугийн суудал дээр тань нэгэн бүрзийсэн залуу ирээд суув. Түүнээс бензин сэнгэнэтэл үнэртэж байна. Эргэн тойрны хүмүүс гайхсан янзаар тэр залууруу харж байна. Яг тэр үед та тэр залуугийн тухай юу гэж бодох вэ? Магадгүй – Ямар арчаагүй юм бэ
- Хувцсаа сольж болоогүй юм байх даа
- Олон нийтийн газар биеэ зөв авч явахад яадаг юм бэ! г.м
Эсвэл: - Сайхан жолооч залуу байна даа
- Амьдралын идэвхитэй, шинийг эрэлхийлэгч нэгэн байна.
- Лекцээс хоцрохгүй юм сан гэсэндээ Хувцасаа сольж амжаагүй байх л даа г.м
Таны бодол аль хувилбартай нь таарч байна вэ? Эхний хэсэгт бол та сөрөг сэтгэлгээтэй хүн байна. 2-р хэсэгт багтаж байвал та эерэг сэтгэлгээтэй хүн байна гэж хэлж болно.
Хүний сэтгэлгээ нь эерэг, сөрөг 2 хандлагаар илэрхийлэгддэг. Эерэг сэтгэлгээ нь аливаа зүйлийн сайн сайхан тал болоод аливаа бэрхшээлийг даван туулах арга замыг харж чаддаг бол сөрөг сэтгэлгээ нь байнга болж бүтэхгүй, дутагдалтай талыг хардаг учраас хүнийг урагш бус арагш чангааж байдаг.
Өнөөгийн нийгэмд монголчуудын ихэнх хувь нь болохгүй, бүтэхгүй зүйлийн талаар ярьж сэтгэл хангалуун бус амьдарч байна. Тэдний оюун ухааныг айдас, эргэлзээ сүйрүүлж, амьдрал нь амжилтгүй үргэлжилсээр… Тэд амьдралын хар тойрогт тодорхой зорилгогүй буюу нөгөө л “Ү хэл” гэсэн зорилгоо өмнөө тавиад сажилж явна.
Хүмүүсийн сэтгэлгээ яагаад сөрөг болчихов, яагаад тэд амжилтанд үл хүрнэм!!!
Сэтгэлгээ эерэг эсвэл сөрөг байх эсэх нь тухайн хүмүүсийн эхийнхээ хэвлийд байхаас эхлээд өнөөг хүртэл авсан мэдээллийн хандлага /эерэг, сөрөг/-аас хамаардаг. ө.х: Мэдээлэл гэдэг бол оюун ухаан, сэтгэлгээний хоол юм.
Дээрх хамаарлыг хүн дээр төдийгүй амьтан дээр хүртэл туршиж үзсэн байна. Ж.бэл: АНУ-н нэгэн мужийн 5-р ангийн онц сурлагатай хүүхдүүдийг цуглуулаад 3-н анги болгон хуваажээ. Эхний ангийн сурагчдад багш нар нь хичээлээ заасны дараа байнга сөрөг мэдээлэл өгдөг байжээ. /Эдний анги гэж сахилгагүй юмнууд, нүдэнд хүйтэн, хүмүүжилгүй, замбараагүй г.м/, 2-дах ангид нь хичээлээс өөр нэмэлт мэдээлэл өгсөнгүй, 3-дах ангид нь хичээлээс гадуур байнга эерэг сайхан мэдээлэл өгдөг байжээ. /Эдний ангийнхан ухаалаг, авъяастай, алсын хараатай, манай сургуулийн нүүр царай, ирээдүйн удирдагч нар г.м/ 6 жилийн дараа хүүхдүүд сургууль төгсөхөд эхний ангийнхан маш сахилгагүй, дэггүй, муу зүйлд гаршсан хүн болцгоосон бол, 2-дах ангийнхан жирийн л нэг сэхээтнүүд, харин 3-дах ангийнхан үнэхээр манлайлагч, удирдагчид болж төлөвшсөн байна.
Дээрх 5-р ангийн онц сурлагатай хүүхдүүдийн 1-дэх хэсгийг мэдээлэл 360‘ өөрчилжээ. Харамсалтай нь буруу тийш нь…
Тэгвэл бид өнөөг хүртэл ямар мэдээллээр тэжээгдэж байсныг нягталж үзье!

Мэдээллийн Бидний авч буй
сувгууд мэдээллийн хэдэн
%-нь сөрөг вэ? Сөрөг дундаж хандлага
1. Телевиз 80%
2. Радио, фм 30%
3. Сонин, шар хэвлэл 99% 70%
4. Сэтгүүл 20%
5. Найз нөхөд 70%
6.Аав ээж 50%
7. Багш нар 50%
8. Хөрш 90%
9. Цуурхал 99%

Хэний ч аав, ээж үр хүүхдээ муу яваасай гэж хүсдэггүй! Гэтэл, яаж сөрөг мэдээлэл бидэнд өгдөг юм бэ? гэж та гайхаж магадгүй! Тэгвэл бидний эцэг, эх дотор хүүхдээ загнаж, зандардаггүй хүн байдаг уу? Магадгүй үглэж яншдаггүй ээж байна уу? гэвэл та мэдээж хэрэг байхгүй л гэнэ. Гэхдээ муу санаж бус сайн яваасай гэсэндээ л загнадаг шүү дээ гэж та бодож байгаа. Үнэхээр сайн яваасай гэсэндээ л хэлдэг боловч хэлж буй арга, ашиглаж буй үг хэллэг нь үр хүүхдээ дээш биш доош чангаасан буруу үйлдэл болдог байна. Ж.бэл: - Манай энэ гэж, нэг бүтэлгүй амьтан, сургууль соёлгүй, ажилгүй, арчаагүй юм болно… гэж зарим эцэг эх загнадаг. Бухимдлаас үүссэн энэхүү сөрөг үг хэллэг нь хүүхдийг, за даа би ч бүтэлгүй хүн дээ, надад ч ажил олдохгүй, би угаасаа л азгүй, арчаагүй нэгэн гэсэн өөрийгөө голсон тодорхой зорилгогүй нэгэн болгож хувиргадаг.
Та худал үгийг мянган удаа давтвал үнэн болдог гэж сонссон байх, яг л үүнтэй адил… Ер нь монголчууд хүүхдийг элдэв хараалаар уурлаж загнахыг цээрлэж намуун аядуугаар учирлан сургадаг байна.
Дүгнэвэл бид аав ээжээсээ 50% сөрөг мэдээлэл авдаг нь үнэн бөгөөд дунджаар амьдралаас сонсч, мэдэж авч буй мэдээ мэдээллийн 70%-нь сөрөг байх нь. За тэгвэл та нарын бие махбодийг хоол тэжээдэг, оюун ухаан сэтгэлгээг тань мэдээлэл тэжээдэг. Нэгэн асуулт асууя! Та нарын өмнө тавагтай “гуляш” байна. Үүний мах нь муудаад үнэр орчихсон, ногоо нь бас эвгүй үнэртэй болчихсон, будаа нь л шинэ байна. /Гэхдээ мэдээж хэрэг махны сүүмс будаанд шингэсэн байна/ Та энэ хоолыг идэх үү? Мэдээж үгүй шүү дээ. Бид бие организмдаа байнга шинэ, сайхан хоол хүнсийг хэрэглэдэг. Тэгвэл 70% сөрөг мэдээлэл бүхий оюуны, сэтгэлгээний хоолыг /70%-нь муудсан хоол гэсэн үг/ та хэдэн жил идсэн бэ? Насаараа л байх. Магадгүй таны бие 70%-нь муудсан хоол хүнсийг иддэг байсан бол та хэр зэрэг удаан амьдрах вэ? Өвчин эмгэгт баригдаад нэг ч их удахгүй байсан байх. Тэгвэл бидний сэтгэлгээ ялзарч, муудах нь аргагүй биз дээ? Ингэж муудсан сэтгэлгээ яаж, аливаа зүйлийн сайн талыг олж харж, амжилтанд хүрч чадахав дээ! Тийм үү?
Ж.бэл: Гутлын үйлдвэрийн эзэн нэг менежерээ Африкруу гутал заруулахаар явуулжээ. Менежер Африкт очоод онгоцноос буунгуутаа хөл нүцгэн Африкчуудыг хараад эзэнрүүгээ –Захиралаа, энд ерөөсөө нэг ч хүн гутал өмсдөггүй юм байна /гутал зарагдахгүй нь ойлгомжтой/ гэж хэлээд, ирсэн онгоцондоо суугаад буцжээ. Тэгэхээр эзэн нь “Манай энэ ч сөрөг хүн дээ, арай эерэг менежерээ Африк явуулаад үзье гэж бодоод эерэг менежерээ явуулжээ. Гэтэл тэр менежер онгоцноос буунгуутаа, Африкчуудыг хараад эзэнрүүгээ, -Захиралаа энд ерөөсөө нэг ч хүн гуталгүй байна, наанаа байгаа бүх гутлыг нааш нь явуулчих /гуталгүй учраас олон гутал худалдаж болно/ гэсэн байна. Тухайн үед Африкчууд гутал өмсөөгүй байж болно гэхдээ халуун элс хайрга, өргөс бутан дээр хөл нүцгэн явж буй хүмүүст гутал хэрэгтэй л байх ёстой. Үүнийг сөрөг сэтгэлгээтэй хүн харж чадаагүйгээрээ ажил нь амжилтгүй буцсан бол харин эерэг сэтгэлгээтэй хүн харж чадсан учир ажил нь амжилттай болжээ.
Тэгвэл: Амьдрал дээр 100%, ганцхан талтай, туйлын зүйл гэж байдаггүй, бүх зүйл 2 болон түүнээс дээш талтай байдаг. Тэрхүү талуудын аль өнцгөөс харсан эсэхээс хамаарч өөр хариулттай.
Бид сөрөг сэтгэлгээг цаашид үргэлжлүүлэн тэжээж, аливаа зүйлийг болохгүй, бүтэхгүй, өө сэвийг хараад байх юм бол хэзээ ч амжилтанд хүрэхгүй! Тиймээс өнөөдрөөс эхлээд авч буй мэдээлэлдээ дүн шинжилгээ хийж сөрөг мэдээллээс татгалзаж, эерэг мэдээллээр оюунаа хооллоцгооё! Эерэг сэтгэлгээг хөгжүүлцгээе. Үүний тулд бодол санаа, хүсэл зориг, хэлж ярих бүхэн тань эерэг, сайхан үг хэллэгээр илэрхийлэгдэх ёстой юм.
21-р зуун бол нэг талаас хүн судлалын зуун билээ. Энэ зуунд хүнийг судлаад хүн бол энергийн амьтан гэдгийг батлаад байна. Ер нь дэлхий ертөнц маань тэр чигээрээ энергийн урсгал байдаг. Тэгвэл энергийн ертөнцөд “Ижил нь ижлээ дууддаг” гэсэн том хууль байдаг. Энэ хуулйин дагуу та өнөөдөр сөрөг зүйлийг бодож, айдас, эргэлзээгээр дүүрэн байвал тэр айдас эргэлзээ чинь л ирнэ, харин сайн сайхан зүйлийг бодож сэтгэвэл тэр сайхан зүйлүүд тань ирэх болно. Үүнийг хялбархан нотолж болно. Ж.нь: Хавар болж та ногооны талбайдаа “төмс” тарьжээ, намар та юу хураах вэ? Мэдээж хэрэг төмс тарьчихаад лууван хайвал олдохгүй, төмсөө л хурааж авна. Тэгвэл та өнөөдөр хараавал маргааш хараал шигээ амьдралыг даллана, бусдыг дорд үзвэл маргааш хэн нэгэн таныг дорд үзнэ, үр хүүхэд эсвэл дүү нараа “тэнэг минь” хэмээн загнадаг бол тэд чинь тэнэг л болно. Энэ бүхнийг та хүсэхгүй л байх, тиймээс өөрөөсөө байнга эерэг сэтгэлгээг бий болгож эерэг энерги цацруулж аз жаргалтай амьдралыг бий болгохын төлөө яг одооноос өөртэйгээ тэмцээрэй, та чадна!

“Хувь хүний хөгжил” сургалтын менежер Ж.Хорлоо

ХДХВ-ын халдвартай амьдарч буй Монгол бүсгүйн өдрийн тэмдэглэлээс...

- ДОХ өвчин миний биед орсон шигээ, миний оюун ухаан, зүрх сэтгэл, найз нөхдийг минь гэнэт хулгайлсан

- Би xэний ч өмнө сөгдөхгүй. үргэлж л хүмүүсийн өмнөөс "босч" байсан

- Эмч хүн гэж хүнийг сайн ойлгох чадвартай, ярвагар биш, хүн сайтай хүнлэг байх ёстой. Тийм биш хүмүүс хэзээ ч хүн эмчилж чадахгүй

- Би одооноос эхэлж маш их зүйл хийх хэрэгтэй. ХДХВ-ын халдвар авч байгаа хүмүүсийг өөртөө татах бөгөөд хэр идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулна тэр хэмжээгээр тэр хүмүүс бага ч болов сэтгэл ханамжтай амьдрах болно шүү дээ. Хамгийн гол нь эхлээд өөрийгөө эмнэлэг, халамж дэмжлэгт зуучлах арга барилтай байх, англм хэлний зохих мэдлэгтэй болох гээд их юм байна даа. Хэл сурснаар гадаадад болж буй үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл авах, ажлын туршлага солилцох гэх мэтээр өөрийгөө хамгийн түрүүнд чадваржуулж чадах байх

Дэлгэpэнгүйг энд дapж...

Дyy cypцгaaя!!! - Way back into love (OST Music & Lyric)

Various Artists Way Back into Love Lyrics

Хоолойны махыг авахуулж болохгүй

Гүйлсэн булчирхай бол өвчний голомт биш болохыг сүүлийн үеийн шинжлэх ухааны олон судалгаагаар батлагдаж, гадаадын эмч нар хоолойны мах авдаггүй болсон. Манай улсад л гагцхүү хоцрогдсон энэ хагалгааг үргэлжлүүлсээр байгаа юм байнa.
Хоолойд ургасан мах амьсгалыг боож, амьсгалах хүчилтөрөгчийг хумсалдаг. Тиймээс манай эмч нар энэ өвчнийг анагаахын тулд гүйлсэн булчирхайг авдаг юм л даа. Гэтэл дэлхий дахин хүний хоолойд байрлах гүйлсэн булчирхайг авахыг эрс хориглодог болжээ. Учрыг лавлавал гүйлсэн булчирхай нь гаднаас ирэх нянг устгадаг дархлалын маш чухал эрхтэн юм байна.
“Эмч зөвлөж байна” буланд зочилсон нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн эмнэлгийн их эмч Н.Алимаа та бүхэнд энэ өвчнөөс хэрхэн сэргийлэх тухай дараах зөвлөгөөг хүргэсэн юм. Тэрээр Ревматизмтай тэмцэх төвийн гишүүн бөгөөд гүйлсэн булчирхайн үрэвслийг зүү тавин эмчилж буй эмч нарын нэг билээ.

-Хүмүүс даарснаас болж, хоолойнд улайсалт үүсч, улмаар мах ургалаа гэж ярьдаг. Энэ яриа хэр үнэний ортой вэ?
-Гагцхүү даарснаас хоолой өвддөг юм биш л дээ. Давхар хүчин зүйлүүд бий. Харин хоолой өвдсөнөөс дархлаа сулардаг. Улмаар ангина гэж айхтар өвчинд хүргэдэг л дээ.
-Тэгвэл энэ өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхэд хувь хүн юуг анхаарах ёстой юм?
-Нэгдүгээрт, орчин цэвэр байх ёстой. Хоёрдугаарт, дархлааг сайжруулах витаминлаг хоол, хүнсийг хэрэглэх нь чухал. Хавар, намрын улиралд витаминлаг хүнсний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэж байх ёстой. Хүүхдээ гимнастик хийлгэж, усан бассейнд тогтмол оруулж хэвших нь ангина өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх чухал алхам болно.
-Хүнсний бүтээгдэхүүн их чухал үүрэгтэй байх нь ээ?
-Тэгэлгүй яахав, удаан хадгалсан хүнсний бүтээгдэхүүн идсэнээс хоолой өвддөг. Тухайлбал, сүү, төрөл бүрийн салат, компот, махан бүтээгдэхүүн. Энэ дотор хиамыг нэрлэж болно. Эдгээр хүнсний бүтээгдэхүүн дотор нян идэвхтэй үржиж улмаар хоолойг өвчлүүлдэг юм.
-Хар багаараа хоолой нь өвдчих юм. Хэрээрээ асарч байхад гэж зарим ээжүүд гомдоллодог. Энэ юутай холбоотой байж болох вэ?
-Хүүхдийн хоолой өвдөж байна гэдэг эцэг, эхийн асаргаа, сувилгаатай холбоотой л доо. Хүүхэд хөл нүцгэн хүйтэн газар явснаас хоолой нь өвддөг. Дороосоо даарснаас тэр л дээ. Мөн их халууцсан үедээ зайрмаг идвэл хүйтэн, халууны солилцооноос болж хоолой нь өвддөг.
-Хоолойд мах ургачихаад амьсгалж болохгүй хүнд байна. Эмч сэрүү орохоор авахуулаарай гэж зөвлөсөн. Намар л хоолойныхоо махыг авхуулахаас гэж ярьдаг. Гэтэл та хоолойны махыг авхуулж болохгүй гэх юм. Учрыг нь тайлбарлахгүй юу?
-Гүйлсэн булчирхай бол өвчний голомт биш болохыг сүүлийн үеийн шинжлэх ухааны олон судалгаагаар батлагдаж, гадаадын эмч нар хоолойны мах авдаггүй болсон. Манай улсад л гагцхүү хоцрогдсон энэ хагалгааг үргэлжлүүлсээр байгаа юм. Учрыг нь тайлбарлая л даа. Гүйлсэн булчирхай нь гаднаас орж ирж буй бактерийг устгах үүрэгтэй чухал эрхтэн. Түүнийг авчихаар бие организмыг хамгаалах үүрэгтэй дархлалын эрхтэн систем байхгүй болчихно шүү дээ. Тийм болохоор хоолойны махыг авхуулж болохгүй.
-Хоолойны махыг авахуулахгүй л бол, амьсгалыг нь боогоод хүнд байдаг гэсэн?
-Эмчилгээний шинэ аргыг дэлхий дахин амжилттай хийж байгаа л даа. Тухайлбал, манай МНМ эмнэлгийнхэн энэ өвчнийг хоолойны махыг авахгүйгээр амжилтай эмчилж байна. Зүү тавьж эмчилж буй юм л даа. Хоолойд тавьсан зүү гүйлсэн булчирхайд үүссэн бактерийг уусгана. Ингэхдээ , бид давхар хор тайлах металийг өвчний голомтод суулгадаг юм.
-Өвчин хүндэрсэн тохиолдолд энэ эмчилгээг хийлгэж болох уу?
-Бололгүй яахав, бүрэн эмчилнэ. Эмчилгээний үр дүн 85-90 хувьтай байгаа.
-Дээрх дүгнэлтийг та их л итгэлтэй хэллээ. Хэчнээн хүнд зүү тавих эмчилгээг хийсэн юм бэ?
-МНМ эмнэлэг маань дөрвөн жилийн өмнөөс эхлэн энэ эмчилгээний аргыг нэвтрүүлсэн. Тэр үеэс өнөөдрийг хүртэл 4000 орчим хүнд гүйлсэн булчирхайг авахгүйгээр зүү тавих эмчилгээг хийгээд байгаа.
-Хоолойнд мах ургахыг удамшил байж магадгүй гэж зарим хүн тайлбарладаг. Энэ үнэн үү?
-Би дээр хэлсэн. Гүйлсэн булчирхайн үрэвсэл бактераар дамждаг гэж. Энэ өвчин бол удамшдаггүй. Гэхдээ нэг зүйлийг анхаарах хэрэгтэй. Хэрэв тухайн гэр бүлийн нэг гишүүн гүйлсэн булчирхайн халдвартай бол бусдад тараах магадлал өндөр. Яагаад гэвэл гүйлсэн булчирхайн үрэвсэлт өвчин нь халдвартай өвчин юм.
-Гүйлсэн булчирхайн үрэвслийг эмчлүүлэхгүй явсаар архагшуулчивал яадаг бол?
-Хэрх гэж хүнд хэлбэр рүү шилжинэ. Энэ нь зүрх судсанд нөлөөлж амиа алдах аюулд хүргэдэг. Мөн үе мөчинд нөлөөлснөөр тухайн хүн хөдөлмөрийн чадвараа алдах ч тохиолдол бий.

Аpдын эрx

Саран - Өнгөгүй, бодолгүй, хүсэлгүй...

Хүүxэд xэpxэн төpдөг вэ? - 3D xөдөлгөөнт зуpaглaл

3D Animation Of Childbirth - The funniest home videos are here

Дyy cypцгaaя!!! - Sway (OST Shall we dance)

SarnaiX Блoгийн XИT V.2007

Soundtrack Lyrics

Бусдын тамхины утаанаас өөрийгөө хамгаал

Тамхины утаатай өрөөнд нэг цаг байхад 15 тамхи татсантай ижил хордоно

Тамхидалт нь хөгжингүй болон хөгжиж байгаа орнуудад үхлийн гол шалтгаан болоод байна. ДЭМБ-ын тооцоолж байгаагаар тамхинаас үүдэлтэй өвчнөөр долоон секунд тутамд нэг хүн нас бардаг ажээ. Нэг тамхи татахад таны амьдралаас дунджаар 10 минутыг хороож байдаг. Харин
тамхи татдаг хүмүүсийн дөрөвний нэг нь энэ муу зуршлаасаа болж амьдралынхаа 20-25 жилийг алдаж байгаа судалгааг хийжээ. Монголд нэг жилд ойролцоогоор 2900 хүн тамхинаас үүдэлтэй өвчнөөр хорвоог орхиж байгаа тооцоо бий. Тамхи дараах байдлаар эд эрхтнүүдийг өвчлүүлж байгаа юм.

Зүрх судасны өвчлөлд тамхи хамгийн ихээр нөлөөлдөг

Тамхидалтаас болж үүсдэг өвчний жагсаалтыг зүрх судасны өвчлөл тэргүүлж, энэ өвчнөөр нас барагсдын 20-25 хувь нь тамхитай холбоотой байгаа судалгааг ДЭМБ хийжээ. Харин манай улсад зүрх судасны өвчнөөр нас барагсдын 31.3 хувь нь тамхинаас үүдэлтэй байгаа юм. Дэлхий дээр нас барж байгаа гурван хүн тутмын нэг нь зүрх судасны өвчнөөс болсон байдаг. Харин энэ өвчнийг үүсгэж байгаа гол хүчин зүйл нь тамхи гэдгийг мэргэжилтнүүд тогтоожээ. Хөгжиж байгаа оронд саяас илүү, хөгжингүй орнуудад хагас саяас илүү хүн зүрх судасны өвчнөөр хорвоог орхиж байна гэсэн тооцоог ДЭМБ гаргажээ. Гол судасны хатуурал, зүрхний титэм судасны цусан хангамж дутагдах өвчнүүд, тархины судасны өвчин зэрэг зүрх судасны өвчнүүд нь голдуу тамхидалтаас үүдэлтэй байдаг.

Тамхинд хорт хавдар үүсгэх 40 гаруй химийн нэгдэл бий

Тамхинд 4000 гаруй химийн нэгдэл агуулагддагаас 40 орчим нь хорт хавдар үүсгэдэг болох нь нэгэнт батлагдаад байгаа юм. Олон жил тамхи татсан хүн уушигны хорт хавдраар өвчлөх эрсдал 22 дахин их байдаг бол бусад эрхтний хорт хавдраар өвчлөх эрсдэл 6-27 дахин өндөр байдаг ажээ. ДЭМБ-ын гаргасан мэдээллээр жилд 10 гаруй сая хүн шинээр хорт хавдраар өвчилсөн гэж оношлогдож байна гэжээ. Үүнээс үзэхэд хорт хавдар улам бүр нэмэгдсээр 2020 он гэхэд 15 сая хүн энэ өвчнөөр өвдөх магадлалтай байгаа гэнэ. Тэр дундаа уушигны хорт хавдраар өвчлөгсдийн тоо өссөөр байгаа нь мөн л тамхиных. Энэ нь тамхинд агуулагдах химийн нэгдлүүд нь уушигны эдийн хамгаалах үйл ажиллагааг дарангуйлдагтай холбоотой юм. Ингэснээр тоос, шороо мэтийн гадны биетүүд уушгинд хуримтлагдаж, үрэвсүүлж эхэлдэг байна. Мэргэжилтнүүдийн хийсэн судалгаагаар тамхичид уушигны хорт хавдраар өвчлөход тамхи татаж эхэлсэн нас, өдөрт татдаг тамхины тоо, тамхи татсан жил шууд нөлөөлдөг болох нь тогтоогджээ. 15 хүртэлх насандаа тамхи татаж эхэлсэн хүн уушигны өмөн үүгээр өвчлөх магадлал түүнээс арван жилээр хойно тамхи татаж эхэлсэн хүнээс тав дахин их байдаг аж. Манай улсад хийсэн судалгаагаар өдөрт 15-20 ширхэг тамхи татдаг хүн энэ өвчнөөр өвдөх эрсдэл тамхи хэрэглэдэггүй хүнээс 3.3 хувиар өндөр гарчээ. Уушигны хорт хавдраас гадна тамхи нь уушигны эрүүл чийрэг, хөвсгөр зөалөн эдийг гэмтээдэг учир уушиг гаднаас орж ирж байгаа агаарыг цэвэрлэж, мөн буцааж гаргах чадвар нь алдагддаг байна. Ингэснээр уушиг өмхөрч эхлэх ба зөөлөн эдүүд нь хатуурч, амьсгалах тоолонд уушгийг аажмаар гэмтээдэг. Үүнийг уушиг тэлэгдэх өвчин гэдэг байна.
Мөн уушиг бөглөрөх өвчнөөр өвчлөгсдийн 90 хувь нь тамхичид байдаг.

Бусдын тамхины утаанаас өөрийгөө хамгаал

Энэ удаад тамхи татдаг хүмүүсийн өвчлөлийн талаар бичихээ түр азнаад тэдний эргэн тойрны хүмүүст хэрхэн нөлөөлж байгааг уншигч танд хүргэхээр бэлдлээ. Бусдын татсан тамхины утаагаар хордохыг дам тамхидалт гэдэг байна. Мөн идэвхгүй тамхидалт гэж ч нэрлэдэг аж. Хэдийгээр та огт тамхи татдаггүй байсан ч гэр бүлийн тань нэг гишүүн тамхичин бол тамхинаас үүдэлтэй өвчнөөр таны өвчлөх эрсдэл 68.3 хувь байна. Мөн зүрх судасны эмгэг үүсэх магадлал 67.2, харшилтай болох 65.3 хувь, амьсгалын замын өвчнөөр өвдөх магадлал 75 хувь байна.
Түүнчлэн тамхитай орчинд амьдардаг хүүхэд элдэв харшлын өвчин, уушигны үрэвсэл, багтраа, тархины цусан хангамжийн дутагдалд орохын
зэрэгцээ тарай хүүхдийн гэнэтийн үхлийн шалтгаан болох нь ч бий. Эмэгтэйчүүдийн хөх болон умайн хорт хавдар дам тамхидалтаас үүсэх магадлал өндөртэй байдаг ажээ. Мөн үргүйдэлд хүргэх аюултай гэнэ. Тэр байтугай жирэмсэн эхийн урагт шууд нөлөөлдөг байна. Тамхины утаатай өрөөнд нзг цаг байхад 15 ширхэг тамхи татсантай тэнцэх хэмжээний хорт бодис залгидаг бол машин дотор татсан тамхины утаа нь гэрт татсанаас 23 дахин илүү хортой байдаг нь батлагджээ. Машиныхаа цонхыг онгойлгоод ч дам тамхидалтаас сэргийлэх аргагүй юм байна. Өвчний хяналтын төвөөс АНУ-д идэвхгүй тамхидалтаас болж жил бүр 35 мянган хүн зүрхний шигдээсээр нас барж байна гэсэн тооцоо гарсан байна. Жирэмсэн тамхи татдаггүй эмэгтэйчүүд бусад хүмүүсийн тамхины утаанд хордсоноор ургийн өсөлт зогсч амьгүй төрөх, жин багатай, амьдрах чадвар муутай, сул дорой хүүхэд төрөх нь элбэг байдаг.

Архаг элэгний өвчин ба цирроз

Элэг нь хүний биеийн бодисын солилцоог зохицуулагч нэг чухал эрхтэн. Витаминууд, минералууд ба цусыг шүүж, гармоны балансыг зохицуулах гэх мэт биеийн бүхий л солилцоог зохицуулж байдаг. Архаг элэгний үрэвсэл нь цаг хугацаа өнгөрөх тусам элгийг гэмтээсээр байдаг. Цирроз Фиброз нь элэгний ноцтой хүнд хэлбэрийн өвчин юм. Цирроз нь элэгний эд эсийн хэвийн үйл ажиллагаа алдагдаж, элэгний эсэд өөрчлөлт орсноос үүсдэг. Энэхүү өвчнөөр манай улсад олон хүн өвдөж өөд болж байгаа бөгөөд сүүлийн үед улам бүр залуужсаар байна. Фиброз буюу хавдар нь элэгний эд эс халдварлагдаж, үрэвсэж, гэмтснээс үүснэ. Энэхүү өвчин нь даамжран бусад аль нэг эрхтэнд үсэрхийлэн нөлөөлдөг. Элэгний хавдар нь элэгний хатуурлын хүндрэл юм.

Энэхүү өвчин нь эрчүүдэд
-Их хэмжээгээр, удаан хугацаагаар байнга архи уух
-Хэт таргалалт
-Бага хэмжээгээр жимс, ногоо хэрэглэх
-Цусны даралт ихдэх
-Холестрел өндөр байх ба өөх тос их хэрэглэх
-Удамшил зэргээс шалтгаалан үүсэх ба эрчүүдэд архи их уух нь энэ өвчнөөр өвдөх гол шалтгаан болдог.
-Хэрвээ та өдөрт 200 граммаас илүүгүй архи, пиво, вино хэрэглэх
-Хоол хүнсэндээ жимс, ногоо, өөх багатай хүнс хэрэглэх
-Биеийн жингээ байнга хянах
-Эмийн бодисыг их хэмжээгээр дураараа хэрэглэхгүй байх
-Гепатит В вакцин хийлгэх зэргээр сэргийлж чадвал энэ өвчнөөр өвдөхөөс зайлсхийж чадна.
-Хэрвээ та нэгэнт энэ өвчнөөр өвдсөн бол эмчийн хяналтанд ороорой.

Элгээ хамгаалах зарчим

1.Элдэв химийн найрлага орсон эмийн бодисыг шаардлагагүй л бол бүү хэрэглэ.
2.Эмчийн заавраар л биш бол та эм, тариа хэрэглэхээс зайлсхий. Энэ хор таныг бүр хордуулсаар байх болно.
3.Замбараагүй эмийн хэрэглээ нь таныг ноцтой аюулд хүргэж болох юм.
4.Вино ба пиво, архинд бүү хөтлөгд. Хэрэглэсэн ч их бага хэрэглэ.
5.Архийг хэзээ ч эмтэй хольж бүү хэрэглэ.
6.Элдэв зориулалттай шүршдэг цэвэрлэгээний бодисыг бага хэрэглэх. Хэрэглэж буй үедээ маск зүүх
7.Ялаа, бясаа, жоомны шүршдэг хор, шүршдэг будаг зэргийг хэрэглэхдээ аль болох түүнийг амьсгалын замд орохоос сэргийлэх.
8.Арьс салстаа гэмтээхээс болгоомжлох. Гэмтсэн шархаар халдвар орохоос сэргийлэх. Архаг В, С гепатит нь элэгний хатуурлыг үүсгэдэг.
9.Гепатитын вирус нь биеийн шингэн, цус, тунгалаг, үрийн шингэнд байх учир таньж мэдэхгүй хэн нэгэнтэй дотно харилцаатай болохоос зайлсхий.
10.Гепатит В вирус нь шингэнээр дамжин халдварлах нь амархан байдаг.
11.Гепатит С нь цусаар дамжин халдварладаг бөгөөд шивээс хийлгэх, цус солих зэргээс зайлсхийж, нэг удаагийн тариурыг хэрэглэж занших
12.Эмчлүүлээгүй, хяналтанд ороогүй гепатит С, В вирус тээгч нь халдвар дамжуулагч болдгийг анхаар.
13.Элэг өвчилж, халдварлагдсан ч хүмүүс ямар нэг шинжгүйгээр олон жилээр явж болдог учир та сэрэмжил.
14.Та хүүхдээ зүү мэтийн арьс хатгах, нэвтлэх зүйлсээс хол байлга.
15.Бохирлогдсон зүү, тариурыг хэзээ ч бүү хэрэглэ. Халдварын өвчлөл монголчуудын дунд ихэссэн бөгөөд тэдгээрийн ихэнх нь үхлээр төгсөж байна. Хүмүүс халдварыг чухам хаанаас авснаа мэддэггүй тул та доорх зүйлсийг анхаараарай.
16.Хэрвээ та болон гэр бүлийнхэн Африк, Өмнөд Ази, Кариббийн улсаар аялах бол халдвар авахаас сэргийлэх хэрэгтэй. Дээрх улсуудад Гепатит В хүн амынх нь 15 хувьд халдварлагдсан байдаг.
17.Та ба таны бэлгийн харьцагч, гэр бүлийнхэн чинь Гепатит В-гийн шинжилгээ хийлгэх хэрэгтэй. Уг өвчин илрээгүй бол вакцин хийлгээрэй. Вакцин нь таныг хэдэн жилийн турш халдвараас сэргийлнэ.
18.1990 оноос өмнө тащонорын цус авсан бол танд Гепатит С байх магадлал өндөр юм.

Хэн гепатит В, С-гийн шинжилгээ өгөх шаардлагатай вэ?

-Ямар нэг эм тариа байнга хэрэглэгч ба тариур хэрэглэгчид
-Сексийн хамтрагчид
-Эмнэлгийн ажилчид
-Асрамжийн төвийнхөн
-Гал сөнөөгчид, цагдаа нар заавал шинжилгээнд хамрагдсан байх шаардлагатай.

Нойр булчирхайн өвчтэй хүн тураалд ордог

Нойр булчирхай нь хоол боловсруулалтанд оролцдог дотоод болон гадаад шүүрлийн булчирхайлаг эрхтэн юм. 15-23 см урттай, 70-90 гр жинтэй байдаг. Нойр булчирхай нь гялтан хальсны ард, хэвлийн хөндийн ар хананд, дээд гэдэс, дэлүүний үүдний хооронд хөндлөн байрлалтай байдаг эрхтэн юм. Бүтцийн хувьд толгой, их бие, сүүл гэсэн гурван хэсэгтэй.

Нойр булчирхайн хурц үрэвсэл

Манайха нбаяр ёслолоор ууж идэхээ хэтрүүлдэгтэй холбоотойгоор эмнэлгийн практикт дээрх шалтагтай нойр булчирхайн үрэвсэл ихээр ирж байгаа нь сэтгэл зовоосон асуудал хэвээр байна. Нойр булчирхайн үрэвсэл нь нойр булчирхайн эд цочмогоор үрэвсэхийн зэрэгцээ түүний орчны эд гэмтэж хавагнан өөхөн болон цусархаг үхжил үүсдэг өвчин юм. Эмнэл зүйн хордлогын шинжтэй бүр цаашлаад шок, зүрх судасны дутагдал даамжраад үхэлд хүргэх аюултай өвчин.

Ямар шинж тэмдэг илэрдэг вэ

Нойр булчирхайн архаг үрэвслийн эмнэлзүйн шинж нь арван жилийн дараа тод илэрдэг. Уг үрэвсэл даамжрах хандлагатай тул удалгүй хүндрэл өгөх нь элбэг байдаг. Хамгийн эрт илэрч болох шинж тэмдэг нь өвдөлт байдаг. Заримдаа огцом хүчтэй хатгаа маягаар өвддөг. Энэхүү өвдөлт нь таарч тохирохгүй хоол хүнс хэрэглэснээс болдог. Уг өвдөлт аюулхай орчим, хэвлийн дээд хэсгээр өвддөг. Мөн зарим тохиолдолд ар нуруугаар бүслэх маягтай ба зүүн мөр дал руу дамждаг онцлогтой. Өвчтөн өөрөө ч анзаардаггүй нэг зүйл бол хоол боловсруулалт мууддаг. Мөн үүнийг дагалдан гэдэс цанхайх, дотор муухайрах, бөөлжис хүрэх, хоолонд дургүй болох, өөх тостой, хоол, сүү, цай хэрэглэхэд зовиур нэмэгдэх, шүүс савирах зэрэг шинжүүд илэрдэг. Нэлээд хожуу үед нойр булчирхайн ферментүүдийн дутлын улмаас их хэмжээний тосорхог, гялалзсан шар өнгөтэй наалданги шингэнээр суулгана. Хоол идсэний дараа гэдэс нь байнга гүйлгэдэг учраас уг эмгэгийг анх эмчлэх шалтгаан болдог. Байнга ингэж шингэн алдах нь өвчтөнд зовиуртай санагдаж хоолонд муу болдог. Ингэснээр өвчтөн тураалд ордог.

Энэ нь юунаас болдог вэ

1.Хурц хоол, архи, пиво хэтрүүлэн хэрэглэх, шарж хайрсан махан хоол, хайлмаг, хорхог, боодог идэж, араас нь хүйтэн ус, ундаа, тараг, айраг, цийдмэг уух. Мөн өөх тостой хурц хоол идэх, өлөн үедээ архи ихээр уух.
2.Нойр булчирхайн сувагт ямар нэгэн саад бий болох /цөсний чулуу/ гэх мэт.
3.Цөсний замын болон цөсний хүүдийн архаг үрэвсэл.
4.Хоолны хордлого, хоолны дэглэм алдагдах. Зэрэг шалтгаанууд элбэг тохиолдож байна. Энэ өвчинг тусвал ямар шинж илрэх вэ?

1.Аюулхайд хүчтэй өвдөх. Зүүн сүвээ бүсэлхий рүү дамжиж, ороож өвдөнө.
2.Тасралтгүй бөөлжүүлнэ.
3.Хэвлийд өвдөнө.
4.Царай цонхийж хүйтэн хөлс гарна .
5.Үхлийн айдас төрнө
6.Халуурна
7.Гэдэс дүүрнэ, өтгөний гарц өөрчлөгдөнө, суулгана
8.Шокод орж болно
9.Зүрх судасны дутагдалд орж болно /артерийн даралт буурна/
Эдгээр шинжүүд илэрсэн үед та өвчтөний ар гэрийнхэн болон хамт байгаа найз нөхөд нь өвчтөнг яаралтай эмнэлгийн байгууллагад мэдэгдэж анхны тусламж үзүүлэх бололцоог хангаж өгөх хэрэгтэй. Гэвч дээрх шинжүүд нь ганцхан нойр булчирхайн цочмог үрэвслийн үед илэрдэггүй бөгөөд бусад олон өвчний үед дээрх шинжүүд илэрдэг гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. / Ходоод гэдэсний шархлаа цоорох, элэг цөсний хатгаа, хурц цөсний үрэвсэл, гэдэсний түгжрэл, зүрхний шигдээс гэх мэт байж болдог/. Иймд хоол хүнсээ тохируулан зөв, зохистой хэрэглэх аваас энэхүү өвчинд нэрвэгдэх үүд хаалгыг хааж чадна.

Хоолны дэглэм сайн сахих хэрэгтэй

Өөрийгөө нойр булчирхайн үрэвсэлтэйг мэдсэнээс хойш цаашдаа хоолны дэглэм баримтлах хэрэгтэй. Ингэснээр өвчний дахилт даамжрахаас сэргийлдэг онцгой ач холбогдолтой. Малын гаралтай өөх тос, загас, лаазалсан бүтээгдэхүүн, хиам, мөөг ногооны хуршсан шөл, хийжүүлсэн ундаа, шарсан, хайрсан хоол хүнс хэрэглэхийг хориглоно. Архи, дарс, шоколад ч үүнд орно. Харин шинэхэн ногооны шөл, каш, гоймон, компот, лимонтой цай, жимсний шүүс, шинэ тараг, өндөгний цагаан, үхэр, тахианы өөх багатай мах зэргийг хэрэглэж болно. Хоолондоо нэмэлт сахар хэрэглэхийгхатуу хоригло. Харин шалтгааны эсрэг эмгэг жам шинж тэмдгийн эмчилгээ хийлгэх хэрэгтэй. Үрэвсэл өвдөлт намдаах, хордлого тайлах, халдварын голомт байгаа бол антибиотик хэрэглэх зэргээр эмчийн хяналтанд эмчлүүлээрэй.

(ШКТЭ-ийн мэдээгүйжүүлэг, мэс заслын нэгдсэн тасгийн их эмч Б.Гэрэлмаа)

Хоол идсэний дараа бохь зажилж заншаарай

Шүд хорхойтох нь удамшил, хүүхэд төрүүлэх, хөхүүлэх, мэдрэлийн стресс болон эрдэс витамин хангалтгүй буруу хооллолт зэрэг олон хүчин зүйлээс шалтгаална. Амны хөндийд стрептококкийн нэгэн төрөл нянгууд бий болдог. Эдгээр нь хоолны нөлөөгөөр /ялангуяа нүүрс ус агуулсан/ сэргэн олширч, шүдэнд өнгөр үүсгэдэг. Бактери нь шүдний пааланг аажим гэмтээж, шүдний дотор орж хар нүх бий болгодог. Шүд хорхойтох процесс нь удаан үргэлжилдэг тул хүмүүс төдийлөн ач холбогдол өгдөггүй. Харин өвчилсөн, гэмтэж болзошгүй шүдийг цаг тухайд нь стоматологт /шүдний эмч/ үзүүлж, арга хэмжээ авбал шүдний үрэвслийг зогсоох боломжтой. Шүдийг өвчлүүлэхээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авбал зохино.
-Амттанг хязгаарлах. Ялангуяа чихэр, шоколад, цагаан талх, үзэм, печенье, сахар нь шүдний пааланг гэмтээх, нянжүүлэх гэмтэй
-Амтат хийжүүлсэн ундаа нь амны хөндийн хүчиллэг орчинд өөрчлөлт оруулдаг. Хоол идсэний дараа бохь эажлах нь үр дүнтэй аргын нэг.
-Шүдийг өглөө, оройд хоёр удаа цэвэрлэж угаа. Фтортой оо нь шүдний пааланг бэхжүүлдэг. Калийн давс шүдний мэдрэмжийг бууруулдаг.
-Шүдний сойзны үс шигүү, хэт хатуу биш байхад анхаар. Шүдийг зөвхөн гадна бус дотор талаас нь сайтар угааж цэвэрлэ. Шүдний пааланг солиулах боломжтой. Гэхдээ солиулсны дараа ариг гамтай хандахгүй бол эргээд түргэн муудна. Хэт халуун, хүйтэн хоол янз бүрийн амттан хэрэглэх, хатуу зүйл мэрэх, шүдээ дэндүү хүчилж сойздох зэрэгт ямар ч сайн чанарын паалан тэсэхгүй шүү.

Сахарын өвчин илүүдэл жин, хөдөлгөөний хомсдолоос үүдэлтэй

Илүүдэл жин, бага хөдөлгөөнт амьдралын хэв маягтай 40-өөс дээш насны хүмүүс чихрийн шижин өвчнөөр өвчлөх эрсдэл өндөр байлаг. Мөн жирэмсний явцад эмэгтэй хүний цусанд сахар ихэсвэл чихрийн шижин өвчний магадлал бий болно. Шижин өвчнөөр өвчилсөн, эсвэл урьдчилан сэргийлэхийн тулд гол анхаарах зүйл:
-Амттан, сахар зэрэг амархан шингэдэг нүүрс усны найрлагатай бүтээгдэхүүнийг эрс хязгаарлах, хориглох
-Нүүрс ус агуулдгаараа жимс, ногоо нь гурван бүлэгт хуваагддаг. Өргөст хэмх, помидор, цагаан болон өнгөт байцаанд хамгийн бага нүүрс ус байдаг. Төмс, банан, усан үзэм, алиманд нүүрс ус хамгийн ихээр агуулагддаг. Эдгээр бүтээгдэхүүн витамин С болон калийгаар баялаг тул хэрэглээг бүрмөсөн хориглох шаардлагагүй.
-Бүдүүн ширхэгтэй, хар бор гурилын талх сонгоорой. Цагаан талх, боов боорцогноос татгалз.
-Шар, гурвалжин, эрдэнэшишийн будаа, овьёосонд ач холбогдол өг.
-Хоол хүнсэнд уураг зайлшгүй байх хэрэгтэй. Учир нь инсулины дутагдал уургийн синтезийн ажиллагаа алдагдахад нөлөөлдөг. Амьтны гаралтай уураг, өөх тосны хэрэглээг “алтан дундаж”-ийг баримтлан тохируулаарай. Түүнчлэн архи, спиртийн төрлийн ундааг ор тас хориглох хэрэггүй. Судалгаагаар алкоголийг тохируулан хэрэглэхэд /эрчүүдэд өдөрт 5-29.9 гр, эмэгтэйчүүдэд 5-19.9гр/ чихрийн шижин өвчнөөр өвчлөх магадлалыг бууруулдаг байна. Харин тамхиа хаях хэрэгтэй. Тамхи татах нь шижин өвчин үүсэх, улмаар хүндрэхэд нөлөөлдөг аж.

Үтрээний салст бүрхэвчийн үрэвсэл гэж юу вэ?

Эмэгтэйчүүдийн өвчин олон янз байдаг. Бэлгийн замаар халдварлах гонорей, трихомониазаас гадна комьпит хэмээх өвчин сүүлийн үед түгээмэл болж байна. Комьпит буюу үтрээний салст бүрхэвчийн үрэвсэл нь бэлгийн замаар төдийгүй өөр хүчин зүйл, жишээ нь ахуйн замаар ч халдварлах боломжтой.
-Комьпит буюу үтрээний салстын бүрхэвчийн үрэвсэл нь шинж тэмдэг багатай явсаар өвчний хурц, архаг шатанд шилжих боломжтой.

Шинж тэмдэг

-Хэвлийн доогуур өвдөх, үтрээ загатнах, идээт ялгарал гарах. Шээх үед хорсож өвдөх нь ихэсдэг. Хэрэв үрэвслийн процесс савны хүзүү рүү шилжвэл өвчин хурц үе рүүгээ орж байна гэсэн үг. Комьпит өвчин даамжирвал савны хүзүүг гэмтээж үргүйдэлд нөлөөлөх боломжтой.

Эмчилгээ

Найз залуугийн хамт курс эмчилгээ хийлгэх. Сайн дураар эмчлэх гэсний хэрэггүй.

Комьпит ямар нөхцөлд үүсэх вэ?

-Бэлгийн замаар халдварлах өвчин /мөөгөнцөр, трихомониаз, гонорей гэх мэт/
-Халдварт өвчний дараахь дархлааны сулрал
-Бамбай булчирхайн дотоод шүүрлийн булчирхайн ажиллагаа буурах /янз бүрийн төрлийн өндгөвчний өвчлөл, чихрийн шижин, хэт таргалалт, сарын тэмдгийн мөчлөг алдагдах
-Үтрээний салстыг гэмтээх эмнэлгийн бус үр хөндөлт, буруу ариутгал гэх мэт
-Хувийн болон бэлгийн амьдралын ариун цэврийг сахихгүй байх
-Антибиотик замбараагүй хэрэглэх

Шамбарам

Шамбарам өвчин нилээд шаналгаатай өвчний тоонд ордог. Эмчид хандахаас ичих, эвгүй байдалд орохоос айх зэрэг сэтгэлзүйн саад тотгор нь өвчнийг архагшуулж, хүндрүүлэх нь бий. Загатнах, хорсох, цайвар шингэн ялгарах, хүчтэй өвдөх цус гарах зэрэг зовиур цагаан мах гарах үед бий болно. Өвчний хамгийн аюултай шинж тэмдгийн нэг нь цус алдалт юм. Эхлээд бага хэмжээтэй /хэдэн дусал/ байж болох ч аажимдаа хэд хэдэн зангилаанаас цус шууд садрах нь бий. Энэ нь цус багадах, ажлын чадвар алдагдах, бие сулрах зэрэг эрүүл мэндэд хор уршигтай үзэгдэл юм. Шамбарам өвчин хүндэрсэн үед зангилаа үрэвсэж, суух, явах зогсоход хүртэл тэвчишгүй бэрхшээлтэй болдог. Цагаан мах буюу шамбарам өвчин янз бүрийн шалтгаанаас үүсэх боломжтой. Хамгийн түгээмэл нь:
Суугаа амьдралын хэв маяг

Шамбарам өвчнийг дээхэн үед түшмэлийн өвчин гэдэг байжээ. Хэрэв та өдөржин суугаагаар ажилладаг бол явган явах бүх боломжийг ашиглахыг хичээгээрэй. Амьдралын хөдөлгөөнт хэв маяг шамбарам өвчнөөс сэргийлэх шилдэг арга.

Архаг хэлбэрийн өтгөн хаталт
Энэ нь амьдралын хөдөлгөөн багатай хэмнэлтэй холбоотойгоос гадна гол нь буруу хооллосноос болдог. Хэрэв өдөр тутмын хоол хүнсэнд эслэгээр баялаг ургамлын гаралтай хүнс дутагдвал хоол боловсруулах эрхтний илүүдэл нь шулуун гэдсэнд удаан хугацаанд оршдог Тиймээс өдөрт 2 л багагүй шингэн ууж байх нь өтгөн хаталтаас сэргийлнэ. Аагтай цай, кофөг бага ууж бай. Учир нь эдгээр нь шээс хөөлгөх үйлчилгээтэй тул өтгөн хатах магадлалыг ихэсгэдэг.

Хурц хоол, архи дарсыг хэтрүүлэн хэрэглэх
Эдгээр хорт зуршил нь ходоодны салстыг цочроож, ходоод гэдэсний үйл ажиллагааны цусан хангамжийг хүчтэй болгож бохирын шүлтлэг, хүчиллэг найрлагыг алдагдуулдаг.

Хүнд зүйл өргөх
Шулуун гэдэсний судсыг өргөсгөх, шамбарамыг зангилааг үүсгэхэд нөлөөлдөг.

Клизм болон туулгах эм
Эдгээрийг тогтмол хэрэглэвэл ходоод “залхуу” болж, өтгөн хатах үндэс болдог. Бусад өвчний адил шамбарам өвчин ч мөн адил хувь хүний бие организмын онцлогт тохирсон байх ёстой. Өвдөлт ихтэй хурц үрэвслийн үед уламжлалт эмчилгээ үр дүнтэй. Эмэн эмчилгээ нь үрэвслийг намжаах боловч бүрэн арилгаж чаддаггүй. Тааламжтай нөхцөл байдалд шамбарам дахин гардаг. Өнөөдөр эмнэлгийн нөхцөлд шамбарам өвчнийг мэс заслын аргаар эдгээж байгаа нь үр дүнгээ өгч байна. Хэдий тийм боловч хувь хүний зуршил, амьдрах хэв маягаас ихээхэн шалтгаалдаг өвчин гэдгийг мартуузай

Ходоодны шарх

Таны цээж хорсдог уу?
Хоолонд хэт их ховдоглох хуурай аргуу хоол идэх, архи кофе хэтрүүлж ууснаас ходоодны хүчил нэмэгдэж цээж хорсдог. Ходоодны хүчил хэт ялгарснаас цээж хорсож ходоод гэдэсний хямрал үүсдэг. үүнийг ходоод гэдэсний хямрал гэхээсээ хүмүүст илрэх шинж нь зүрхээр өвдөх мэт санагддаг. Хэрэв хэвтэхэд өвдөлт мэдрэгдэж байвал цээж хорсолт байж болно. Байнга эсвэл удаан хугацаагаар цээж хорсдог бол ходоодны шархлаа байж болох юм. Удаан хугацаагаар ходоодны хүчил нэмэгдэх нь ходоод, нарийн гэдэсний архаг шархлаа үүсгэдэг.
Энэ нь ходоод заримдаа хурц өвдөлт өгдөг. Ходоодны хүчил ихэвсэнэээс хоол идэх, шингэн зүйл ялангуяа ус уухад ходоодны хүчил түрхэн зуур намддаг. Хоол идсэнээс хойш нэг цаг орчмын дараа, эсвэл өлөн байх, архи уусан, өөх тостой халуун ногоотой хоол идвэл өвчин улам нэмэгдэнэ. Шөнийн цагаар өвөх нь ч илүү байдаг. Ходоод нь байнга өвддөг хүнд ходоодны шарлаа байгаа эсэхийг тусгай шинжилгээгээр тогтооход маш хэцүү. Ходоодны шархлаа ноцтой бол бөөлжих, зарим үед цустай, кофейны шаар мэт өнгөтэй, боловсорсон хоолоор огиулдаг. Ходоодны шархлаанаас цус алдвал өтгөн хар өнгөтэй гардаг.

Хар өнгөтэй хатуу өтгөнөөр хүндэрнэ
Зарим тохиолдолд ходоодны шархлаа өвдөлтгүй, чимээгүй явагдах бөгөөд зөвхөн хар өнгөтэй, хатуу өтгөн гарснаар л анх мэдэгддэг. Энэ тохиолдолд яаралтай эмнэлэгт хандах хэрэгтэй цус алдсанаас хүн эндэж ч болно.

Ходоодны шархнаас хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?
Цээж хорсох, хоолны шингэц муудах, ходоодны шархлаа үүсэх зэргээс ходоод өвдвөл өвчнийг намдаах, дахин өвдөхөөс зайлсхийж дараахь аргыг хэрэглэж болно.
- Хэт их бүү ид. Бага багаар хоолло. Хоолны хооронд хөнгөн зүйл ид. Зөөлөн хоол ид. Хэт их хуурай, аргуу хоол идэхгүй байх.
- Ямар хоол унд идсэнээс болж өвдөж байгааг нь анхаарч түүнээс аль болох татгалзаарай. /Үүнд: ихэвчлэн архи, кофе, халуун ногоо, хийжүүлсэн ундаа өөхтэй аргуу хоол багтдаг./
- Цээж хорсох нь шөнө хэвтэх үед нэмэгдвэл цээжээ өндийлгөөд өндөр дэртэй унт.
- Ус их ууж бай. Хоол идэхийн өмнө болон хойно хоёр томхон аяга ус уухаас гадна хоолны хооронд байнга ус ууж бай.
- Тамхи бүү тат. Тамхи татах буюу зажлахад ходоодны хүчил ихэсч өвчинг улам нэмэгдүүлнэ. Ходоодны хүчиллэгийг бууруулах хамгийн найдвартай эм болох чацарганы тосыг эмчийн заавар болон хэрэглэх зааврын дагуу хэрэглэхийг зөвлөж байна.
- Ходоодны шархыг төгс эмчилээгүй тохиолдолд дахидаг онцлогтой юм.

Сүү ходоодонд сайн биш
Ихэнх хүмүүс сүү уух нь сайн гэдэг. Гэтэл үнэн хэрэгтээ эхэндээ өвчинг намдаах боловч аажимдаа ходоодны хүчлийг нэмэгдүүлж. Шархлаа нь газар авч эхэлдэг. Иймд ходоодны шархлаатай хүн сүүг хориглох хэрэгтэй. Сүүний адил содыг ходоодны хүчил бууруулахад хэрэглэдэг боловч энэ нь мөн л аажимдаа ходоодны хүчлийг аажимдаа нэмэгэдүүлдэг. Аспирин төмрийн давс нь адил үр дүнг үзүүлэх тул энэ бүхнээс аль болох татгалзаарай.

Нэг ч доллар гаргалгүй тэрбумтан болсон Арманд Хаммерын түүх

Өмсөх хувцас, хоногийн хоолгүй, өлмөн зэлмүүн байсан ч уйгагүй хичээл зүтгэл, нөр их хөдөлмөр, ухаан бодлынхоо ачаар үнэмшмээргүй их амжилтанд хүрч, үлгэрт л гардаг тэр баялгийг бий болгож чадсан дэлхийн баячуудын туулж өнгөрүүлсэн бэрхшээл зовлон, түүнээс хэрхэн гарсан арга зам, ялалтанд хүрсэн амьдралын түүхийг танд зориулж байна. Танд ч бас юугаар ч дутахгүй, хэнээс ч гуйхгүй сайхан амьдрах боломж бий. 20-р зууны дэлхийн баячуудын түүхийг судлаад, 21-р зууны тэрбумтан болох боломжийг олгохоор таны өмнө “Амьдралын гайхамшигт түүх” буланг нээсэн билээ. Энэ удаагийн дугаартаа хүмүүнлэг үйлстэн тэрбумтан Арманд Хаммерын ажил амьдралын түүхийг сонирхуулья.

Владимир Хаммер гээч Еврей усан онгоц засварлаж олсон бүх хөрөнгөө давсны наймаанд оруултал Каспийн тэнгисийн шуурга агуулахууд дахь хамаг давсыг нь урсган одсоноор бүрмөсөн дампуурчээ. Хөөрхий Хаммерт Америк руу дүрвэгсдийн онгоцонд суухаас өөр арга байсангүй. Түүний хүү Юлиус эмч Бүгд найрамдах намыг талархагч байсан. Харин Юлиусын хүү Арманд эцгийнхээ мэргэжлийг өвлөн эмчийн диплом өвөртлөв. Гэхдээ еврей хүний ажил хэрэгч чанар нь түүнийг амар байлгасангүй. Арманд оюутан байхдаа л эмийн багахан үйлдвэрлэлээр бизнесийн гараагаа эхэлжээ. Дэлхийн 2-р дайн түүнд зүүдлэмгүй их ашиг орлогыг авчрав. Дайн эхлэхэд гурван ажилчинтай байсан Арманд дайны төгсгөлд 1500 ажилчинтай болсон байлаа. Өвөг эцэг нь Орос оронтой зохих хэмжээний холбоо хэлхээтэй байсан тул сонин зүйлсийг их ярина. Энэ нь Арманд нөлөөлж, Орост наймаа хийвэл асар их ашигтай гэсэн дүгнэлтэд хүргэжээ. Тэрээр Америкийн үйлдвэрүүдээс асар их хэмжээний эм тариа зээлж аваад, тусгай усан онгоцоор Санкт Петербургт очиход Зөвлөлт засгийн газрын Эрүүлийг хамгаалах газрын комиссар баяртай хүлээж авав. Сүм дуганаас болон баячуудаас хурааж авсан урлаг, түүхийн дурсгалуудаар эм тариаг нь сольж, түүнийг нь Америкт худалдахад 25 дахин их мөнгө олжээ. Ийнхүү Орост цөөнгүй удаа эмнэлгийн бүтээгдэхүүн нийлүүлсэн Армандыг Эрүүлийг хамгаалахын комиссар Зөвлөлтийн байдалтай танилцах аялалд урилаа. Екатеринбургт очиход нь Самараас гарсан дүрвэгсдийн галт тэрэг дайралджээ. 1000 дүрвэгчээс залуу, хүчтэй 200 нь л амь үлдэж, бусад нь замдаа өлбөрч үхсэн байв. Орост хүнсний хомсдол болж, өлбөрч үхэх аюул нүүрлэж байсан учраас Уралд цагаан алт, маргад, үнэт арьс үс хэнд ч хэрэггүй хөглөрнө. Энэ үед Америкчууд буудайн арвин их ургац хурааж хааш нь хийхээ мэдэхгүй байлаа. Фермерүүд ханш буухаас сэргийлж, илүүдэл ургацыг шатаахаар шийдэж байхад Арманд дүү Гарридаа 3 сая пүү буудай Орос руу илгээхийг захив. Харин фермерүүд 10 сая пүү буудай зээлдүүлэхийг зөвшөөрч, усан онгоцны цуваа Орос руу хөвөрлөө. Буудайн оронд Арманд Хаммер үнэт металл, чулуу, үслэг эдлэл авч байв. Большевикууд тэдгээрийг хөрөнгөтний зүйлс гэж үзээд эс ойшоох учир энэ наймаа нь Хаммерын буудайг 10 нугалж өгсөн юм. Хаммертай Ленин уулзахыг хүсчээ. Тэд уулзахад Ленин “Саентифик Американ ” сэтгүүлийг үзүүлж, “Орост энэ зургууд дээр байгаа шиг техникүүд хэрэгтэй байна” гэжээ. Мөн гадаадын капиталд аж үйлдвэрийн болон худалдааны концесс олгоно гэдгээ илэрхийлснээр Хаммерын өмнө том боломж нээгдсэн юм. Тэрбээр Америкийн янз бүрийн компанид зуучилсан нэрийн дор өөрөө бүх концессийг хувьдаа авч, 30 гаруй уурхай, үйлдвэрийн концессыг мэдэлдээ оруулав. Ингээд ганц гарын үсэг зураад л большевик орон дахь капиталист эзэнт улсыг байгуулчихлаа. Их төлөв Уралд орших үйлдвэр уурхайд нь 40 мянган хүн ажиллаж байв. Хариуд нь Хаммер трактор, комбайн, бусад хүчит техник, суурь машин, онгоц өгөх ёстой байлаа. Энэ нь концессийн жинхэнэ үнээс 15 дахин хямд тусах наймаа байв. Америкийн бизнесменүүд ховор металл, чулуугаар солих болзол тавин техникийг зээлээр нийлүүлжээ. Энэ мэтчилэн Хаммер нэг ч доллар заралгүйгээр баяжсан хүн юм. Түүнийг Ленин ингэж дураар нь дургиулж байсны нууц нь Армандын гэргий Инессад ухаангүй дурласнаас болсон гэдэг. Тэр хоёрын ойр дотно харилцааны тухай олон баримтыг түүхэнд дурджээ. Арманд энэ тухай гадарласан ч эсэргүүцэх байтугай дэмжсэн гэдэг юм билээ. Тиймээс ч Америк, Зөвлөлтийн худалдааны хэлэлцээрүүд мань хүний зуучлалаар л бүтэж, Зөвлөлттэй хамтран ажилладаг барууны бүх пүүс компани Хаммерт 5 хувийн татвар төлж байсан гэдэг. Зөвлөлтүүдийг үзэн ядагч Фордыг ч тэр ятгаж дөнгөсөн. Чингэснээр Форд большевикуудад 35 сая долларын техник сэлбэг нийлүүлэх гэрээ байгуулж, магнай хагартал баяссан ажээ. Энэ нь Фордын байгуулсан хамгийн том худалдааны гэрээ байсан гэдэг. Үүний дараа Форд Челябинск, Свердловскод трактор, ачааны тэрэг угсрах завод барьж байгуулав. Германы Фабер Хаммерийн ачаар Зөвлөлтийн өнцөг булан бүрд харандааны үйлдвэр байгуулж, жилийн орлогоо 50 дахин нэмэгдүүлж байв. Хаммер 1930 онд Сталин нарын мугуйд бодлогын дүнд Америк луугаа буцахад хүрчээ. Улсдаа ирсэн хойноо ч Хаммер ЗХУ-тай ашигтай наймаагаа үргэлжлүүлсээр байсан юм. Бизнесийн аз хийморьтоо дэндүү итгэсэн Хаммер нефтийн дампуурах дөхсөн Оксидентл компанийг 100 мянган доллараар худалдаж авлаа. Хантын нефтиэс их ашиг олох тусам бага татвар төлнө гэсэн утгагүй хууль үйлчилдэг Техаст тэр явж очив. Техасчууд гадны хүнийг хавчиж хяхан, хамгийн найдваргүй гэж үзсэн газруудыг түүнд худалджээ. Уг газрууд нь бараг сул үнэтэй байсан нь мэдээж. Колорадо голын хөндийд орших, урьд нь олон арван хоосон цооног гаргасан газраас Оксидентл Техаст томд орох цооногийг нээжээ. Калифорнид Оксидентл мөн л дуулиан дэгдээж эхэллээ. Сан Францискогийн ойролцоо Калифорнид хоёрдугаарт орох баялаг цооногийг нээв. Брентвуд хотын дэргэд ч бас нэгэн бүс илрүүлэв. Даруй Хаммер Ханттай эн зэрэгцэх нефть олборлогч үгүй боллоо. Зөвхөн Оксидентлийн алдарт өрөмдөгч Фин Рейд компанийнхаа акциас 30 сая долларын орлого олж байсан байна. Хаммерын геологичид нефть хайх явцдаа бордооны түүхий эд агуулсан орд олонтаа нээж байсан нь сонин. Мань хүний байгуулсан бордооны заводуудын барилга тэнгэр баганадаж, тэднийг нэгтгэсэн Бест фертилайзерс компани энэ салбарын том монополи боллоо. 50 жилийн өмнө бүх фосфатыг нь боловсруулж дууссан гэх газраас фосфатын том ордыг олов. “Таны амьдралд азтай тохиолдол ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?” гэхэд Хаммер “Өдөрт 14 цаг хичээн ажилладаг хүнийг байнга аз хийморь дагаж байдаг юм” гэж хариулжээ. Тэрээр 1956 онд Ливи улсыг барууны капиталын өмнө нээж өгсөн байна. Онолын хувьд Ливид нефть байх учиртай ч хаан Идрис ажил хэргийн талбарт ямар ч санаачлагагүй нэгэн. Хаммераар татуулж чангаалгаж байж л Идрис барууныхантай ажиллахыг зөвшөөрөв. Энэ мэт амжилт дагнасан замаар явсаар 1963 онд Арманд тэрбумтан болсон юм. Тэрээр бусад том капиталистуудаас буянт үйлээрээ ялгардаг нэгэн. Өмнөд Калифорний их сургуульд эртний мастеруудын зургийн цуглуулга, Лос Анжелесийн урлагийн музейд 25 сая долларын үнэтэй өөр нэг цуглуулга, Вашингтоны үндэсний уран зургийн музейд зураасан зургийн цуглуулгаа бэлэглэсэн. Арманд Хаммерийн нэрэмжит өмөн үү судлах төвийг олон сая доллараар байгуулж, засгийн газартаа бэлэглэсэн. Барууны баячуудаас Ленинтэй холбоотой дурсгалт зүйлсийг олноор худалдан авч ЗХУ-д бэлэглэж байв. Мөн дайн, байгалийн гамшигт учирсан олон оронд тусламж үзүүлжээ.

Нойргүйдэлд эмийн бус эмчилгээ илүү үр дүнтэй

Зарим хүмүүс нойр хүрэхгүй байгаагаа ядаргаанаас болсон байх гэж өөрсдөө онош тавьдаг.

(Нойргүйдэх өвчний талаар “Рефлекс” эмнэлгийн эмч Р.Мөнхбаяр зөвлөж байна)

-Нойрны эмгэг гэж юу вэ?
-Нойр нь өдөр бүр бидний оюун санаа, бие махбодыг тэнхрүүлж байдаг хамгийн чухал хэрэгцээ юм. Нойрны хэрэгцээ хувь хүн бүрд янз бүр байдаг. Зарим хүмүүс 4-5 цаг унтахад нойр ханадаг бол нөгөө хэсэг хүмүүс 9-10 цаг унтаж байж амардаг. Энэ хэрэгцээг хангахгүй бол нойрны хямрал үүснэ. Насанд хүрсэн дөрвөн хүний нэг нь нойрны ямар нэгэн хямралтай байдаг. Нойрны хямрал гэдэг нь нойргүйдлээс гадна хэт нойртол, нойрны үед амьсгал тасалдах, нойрондоо , явах, ярих, шүд хавирах, нойрны айдас, нойрны үед булчин татвалзах, өдрийн цагаар дийлдэхгүй нойр хүрч ямар ч нөхцөлд гэнэт унтах гэх мэт 80 гаруй төрлийн нойрны үеийн хам шинж, эмгэгүүд бий.

-Нойргүйдэл нь ямар шинж тэмдгээр илрэх вэ?
-Нойргүйдэл гэдэг нь нойрны үргэлжлэх хугацаа багасах, нойр хүрэхгүй удах, эрт сэрэх, нойр ханахгүй байхыг хэлнэ. Унтах хугацаа хэвийн боловч өнгөц унтах, шөнө олон дахин сэрэх байдал ч мөн нойргүйдэл мөн. Унтах гэж удах, ойр ойр сэрэх, эсвэл унтсаны дараа амраагүй мэт сэтгэгдэл төрөх зэрэг шинжүүд удаан хугацааны туршид давтагдах нь архаг нойргүйдлийн илрэл болно. Нойргүйдэл нь хүний энерги, хүч чадлыг мохоож, зан аашийг өөрчлөхөөс гадна биеийн эсэргүүцлийг сулруулдаг тул олон төрлийн өвчин сэдрэх шалтгаан болно. Мөн танин мэдэхүйн чадвар буурах буюу анхаарал төвлөрөлт /viyyflax. ядрах, булчин сульдах, ажлын бүтээмж муудахаас гадна машин тэрэг жолоодох үед аваар осол үүсгэж болзошгүй.

-Яагаад нойргүйдэлд ордог юм бэ?
-Сэтгэл санааны хямрал, биеийн ямар нэгэн өвчин болон сэтгэцийн өвчнөөс болж нойргүйддэг. Ажил, сургууль, эрүүл мэнд эсвэл гэр бүлийн тухай байнга санаа зовоход хүний тархи ядарч, амарч чадахгүй болно. Үүнтэй адил сэтгэлээр гутрах, байнга юмнаас түгшиж, айх нь сэтгэл санааг хямрааж нойргүйдүүлдэг. Зарим эмийн эмчилгээ жишээлбэл, зарим даралт буулгах эм, гормон эмчилгээ, өвчин намдаах эм гэх мэт нь нойрны хэмнэлийг өөрчлөдөг. Ялангуяа тураах бэлдмэлүүд коффеин болон бусад сэргээш бодисуудыг агуулдаг тул нойрыг муутгадаг. Мөн харшлын эсрэг бэлдмэлүүд эхний үед нойр хүргэх боловч, шээсний гарцыг өөрчилж, ойр ойр шээс хүргэснээр шөнө муу унтахад хүргэдэг. Үүнээс гадна, архи хэтрүүлэн хэрэглэх, тайвшруулах, нойрсуулах эм, кофейн, никотин агуулсан бэлдмэл удаан хугацаагаар дур мэдэн хэрэглэх нь нойргүйдлийг улам гүнзгийрүүлдэг байна. Цаг солигдох, эсвэл ажлын ээлж солигдсоны улмаас хүний өдөр шөнийн хэмнэл алдагдаж бас нойргүйдэл үүсч болно. Мөн их өвдөлтөөр илэрдэг үе мөчний өвчин, мэдрэлийн судасны гаралтай өвдөлтүүд, булчин зангирах өвдөлтийн улмаас нойр муудцаг. Энэ тохиолдолд өвдөлт намдаах зөв арга хэрэглэснээр нойр сайжирна.

-Нойргүйдлээс гарахын тулд тухайн хүнээс өөрөөс нь шалтгаалах зүйл юу байх вэ?
-Зарим хүмүүс унтах гэж хэт их хичээж, нойр хүрдэггүй, унтдаггүй гэж байнга санаа зовсоны улмаас нойргүйдэлд ордог. Ийм тохиолдолд унтаж буй орчноо солих, унтах гэж хичээж биеэ чагнахаа больж, телевиз үзэх эсвэл ном уншихад анхаархлаа сарниулвал сэтгэлийн хямралаас болсон нойргүйдэл арилна. Унтахын өмнө хэт их хооллох, хэт өөг хоол хүнс хэрэглэх нь зохимжгүй, бие тавгүйтүүлж, ам гашуун оргиулж, ходоод гэдэс цанхайлгах тул нойргүйдлийн бас нэг шалтгаан болж байдаг. Нас ахих тусам өнгөц нойрны үе шат уртсаж, гүн нойрны үе шат богиносож, хүн эрт сэрдэг болдог. Нойрны зарим эмгэгүүд нас ахихад илүү олонтоо тохиолддог. Жишээ нь нойрон дунд амьсгал тасалдаж ойр ойрхон сэрнэ, мөн шөнө хоёр хөл нь бадайрч тавгүйтсэний улмаас шөнө дунд босч хөл өө хөдөлгөх шаардлагатай болдог.

-Хамгийн үр дүнтэй ямар эмчилгээнүүд байдаг вэ?
-Нойргүйдлийн үед эмийн эмчилгээ хийх нь эхний сонголт биш юм, учир нь нойргүйдлийн үед уудаг эмүүд нь ихэвчлэн дасал үүсгэдэг, түр зуур үйлчилдэг байна. Зарим эмийг хэт удаан хэрэглэхэд сэтгэцэд өөрчлөлт орж, донтох шинж тэмдэг илэрч болдог. Иймээс нойргүйдлийн үед эмийн бус аргаар нойр сайжруулах, өөрөөр хэлбэл нойрны эрүүл ахуйг сахиж дараах зөвлөмжийг мөрдөх хэрэгтэй. Үүнд:
1.Ажил, амралтын өдөр ялгаагүй өдөр бүр ижил цагт унтаж, ижил цагт бос.
2. Орой унтахдаа нойр хүрэх үед орондоо ор. Хэрвээ нойр хүрэхгүй бол өөр өрөөнд орж, телевиз үзэх, юм унших гэх мэт ямар нэг өөр нойр хүргэх зүйл хий.
3. Сэрүүлэгээ тохируулсаны дараа шөнө цагаа харагдахгүйгээр нуу.
4.Өдөр түр зуур ч битгий унт.
5.Нойр сэргээх эмийн бэлдмэл, кофе, тамхи, архины хэрэглээг багасга. Ялангуяа оройн цагаар унтахаас өмнө бүү хэрэглэ.
6.Тогтмол гимнастик, дасгал хий. Гэхдээ дасгалыг өглөө болон өдрийн цагаар хийхньтохиромжтой.Унтахаас өмнөх 5-6 цагт дасгал бүү хий.
7.Орой унтахаас1-2 цагийн өмнө өөрийгөө тусгаарла. Телевизороор мэдээ үзэхээ зогсоо. Өөрийн санаа зовж буй зүйлсийн талаар өдрийн тэмдэглэл бичиж байгаа бол үүнийгээ дуусга. Оронд нь халуун ваннд ор, зөгийн балтай сүү уу.
8.Унтлагын өрөөгөө өөрийн дуртай өрөө болгож тохижуул. Энэ өрөө таны бүтэн шөнийн турш тайван амрахад тааламжтай байх ёстой. Ердөө л үүнийг дагавал нойргүйдэхийн зовлонг мартаж болно.

Хүн хэдэн янзын энергитэй вэ?

Хүн бүр өөрийн гэсэн энергитэй. Гэхдээ сайн, муу гэсэн хоёр янз байдаг. Тэгвэл сайн, муу энерги гэж юуг хэлдэг, ямар үр дагавартай болох, ийм хүмүүсийг яаж ялгаж танихыг танд хэлж өгье.

Сайн, муу энерги гэж юу вэ?

Ямар ч хүн далдын эрчтэй байдаг. Бид заримдаа сайн таньж мэдэхгүй хүнтэй хэдэн цагаар ч хамаагүй хамаг байдгаа дэлгэж, ханатлаа ярихад сэтгэл санаа онгойж тэнийдэг. Гэтэл сайн таньдаг зарим хүнтэй ойр зуурын хэдэн үг сольсоны дараа юм ярилцахаас дургүй хүрч, сэтгэл тавгүй оргиж, бушуухан салахын түүс болдог. Ийм хоёр янзын хэв шинжийг сэтгэлзүйчид эрч бэлэглэгч, сорогч гэж нэрлэжээ. Америкийн үндэсний эрүүл мэндийн хүрээлэнгийн тооцсоноор сүүлийн 10 жилд дэлхийд хүний эрч хүчийг сорогч муу эрчтэй хүний тоо, сайн эрчийг бэлэглэгчдээс гурав дахин ихсэжээ.

Та ямар эрчтэй вэ?

Хорвоогийн бүх хүнийг дотор нь сорогч, бэлэглэгч, дундыг баригч, хар цагаан шидтэн гэж ангилна. Найз нөхөд, хань нөхөр, хамт ажилладаг хүмүүс, цаашлаад улс орноо удирдаж буй хүмүүс ямар эрчтэй, ямар санаа бодолтойг мэдэх амархан арга бий. Та тухайн хүний төрсөн он, cap, өдрийг л мэдэхэд болно. Тухайлбал 1980.12.25 гэвэл 1+9+8+0+1+2+2+5 гэж нэмэхэд 28 гэсэн хариу гарна. 28-аа задлаад 2+8=10 гарна. Энэ 10 бол таны эрчийн тоо юм
-1, 2, 3, 4 гэсэн тоо нь сорогч
-5, 6 нь дундыг баригч
-7, 8, 9 нь бэлэглэгч
-10 нь цагаан шидтэн
-11 хар шидтэн гэж үздэг. Тэгэхээр таны эрч 10 учраас та цагаан шидтэн юм байна. Дундыг баригч нь хүнээс эрч авдаггүй, өгдөггүй. Харин хар, цагаан шидтэн нь дундыг баригчтай адилхан боловч цагаан шидтэн хүссэн үедээ эрчээ бусдад өгдөг, хар шидтэн нь хүссэн үедээ бусдаас авдагаар онцлог.

Эрч сорогчийг яаж таних вэ?

Сорогч эрчтэй хүний эрхшээлд орсон эсэхээ мэдэх амархан. Та ямар ч учир шалтгаангүйгээр биеэ голж, өөрийгөө зөнд нь орхиж, гэнэтхэн арчаагүй, өөдгүй амьтан гэж өөрийгөө үздэг, сэтгэлээр унадаг болчихвол та эрч сорогч хүний золиос болж, тийм хүнтэй байнга харилцдаг гэсэн үг. Сорогчид олон янзын дүртэй байдаг учраас тэднийг ялгаж, аль болох зайгаа барих хэрэгтэй.

Өрөвдсөн дүртэй өдөөгч

Ийм эрчтэй хүн далдуур дэргэдэхээ зэмлэж, муулж доромжилж, үг хаяж байгаад уг хүнээ тэсэхийн аргагүй болгосоор дүрсхийн уурлахад хүргэдэг. Уур омог нь бадарсан хүн арчаагүй байдалд орж, далд байгаа эрч хүчээ гадагшлуулахад нь сорогч өөртөө авч, нөгөө хүнийхээ гомдол цөхрөлийг их л амтархан сонсч, өрөвдөж хайрласан царай гаргадаг.

Бусдын гараар могой бариулагч

Өөрт тулгарсан элдвийн асуудлыг өөрөө шийдэж чадахгүй бусдын гар харж, дэмжлэг туслалцаа байнга аваад сурчихсан, бусдын эрчийг сорогч хараат хүн юм. Өөрийн хийх зүйлээ бусдаар хийлгэж, өөрөө эвтэйхэн сугараад ард нь үлдчихдэг арга тэднийх.

Нэр хүндтэй сорогчид

Их л нэр хүндтэй, онцгой содон хүний дүр үзүүлдэг. Үүгээрээ аятай зан аашийг ашиглаж, өөрийгөө суут мундаг хүн болгон харуулж байгаад сайн эрч хүчийг нь сорж шулдаг хүмүүс юм.

Сайхан сэтгэлт туслагч

Зовлон бэрхшээл тохиолдсон хүмүүст үргэлж тусалдаг их сайн хүн шиг бусдад харагддаг тул хүн бүхэн итгэдэг. Яг үнэндээ тэд золгүй явдлын цаад учрыг ухаж төнхөн, таашаал авдаг сорогчид юм.

Уян зөөлөн аврагч

Ийм сорогч цаг үргэлж хэн нэгний төлөө гүйж, тусалж, авардаг царай гаргана. Гэвч өөрөө элдэв шалтгаан зааж, биеэ оторлодог ч түүнд сайн эрчтэй хүмүүс дуртайяа тусалж, байнга завшуулж байдаг.

Өрөвдөлтэй бялдуучлагч

Хувь заяандаа гомдсон дүр үзүүлж, бусдын энэрэл хайрыг авах гэж оролддог. Сайн эрчтэй хүнээ магтаж, түүнд хайртай, их сайн байдгаа харуулахыг хичээж, хэтэрхий худлаа маяглаж, илэрхий зусардан бялдуучлах аргаар сордог.

Сорогчоос эрчээ яаж хамгаалах вэ?

Өөрийнхөө золгүй явдал, өвчин эмгэг, амьдралын нарийн нууцаа хүн болгонд дэлгэх хэрэггүй. Хэрвээ та сорогчтой учирсан бол таныг өрөвдсөн дүр үзүүлж, зөвлөгөө өгөх ч зовлон бэрхшээл чинь нимгэрч багасахгүй, харин ч гүнзгийрнэ. Тиймээс аль болох зай барьж, муу эрчтэй хүнээс холхон байхыг хичээ. Хэрвээ таныг эрхшээлдээ оруулах гэж харцаараа нэвт шувт өрөмдөөд байвал урдаао нь бүү эгцлэн ширт. Хамраа сөхөж, нүдээ цавчилгүй харах хэрэгтэй. Мөн хоёр гарынхаа бүх хурууг нийлүүлэн зөрүүлж сүлжээд. тохойгоо хоёр талын хавиргандаа наан, нийлүүлсэн гараа нарны туяа руу харуулан нээ. Хоёр хөлөө нийлүүлэн тэгшил. Ингэснээрээ та битүү цагираг үүсгэж, таны сайн эрч хүч гадагшаа гарахгүй. Мөн хөл гараа солбиулан зөрүүлж тавихад зөв эрч биеэс гардаггүй.

Эрч таарахгүй хүмүүс гэж байдаг уу?

Хайртай хосууд бие биедээ эрчийн хувьд таарахгүй байж болно.

Хоёр сорогч ханилбал

Хайртай хосууд хоёуяаа сорогч бол гэр бүл дорхноо салж сарнидаг. Ийм хоёр сорогч бие биедээ эрчээ өгдөггүй, бие биенийхээ эрчийг сорох гэж хуч тамираа шавхдаг. Тэд таарахгүй салсан шалтгаанаа бие биенээ анхаарал бага тавьдаг, халамж муутай гэх зэргээр гомдолдог.

Хоёр бэлэглэгч ханилбал

Хоёр идэвхтэй бэлэглэгч нэг гэрт орсноор хэрүүл зодоон цохионоор илүүдсэн эрч хүчээ гадагш нь цацаж. илүүдлээсээ салдаг. Тиймээс бас л салж хагацахдаа хүрдэг. Ийм хоёр хүн айл гэр болбол аяга тавгаа хагалж, арцалдан барилцаж, зодоон нүдээн хийж, үүнийг нь хөрш айлууд, хөндлөнгийн хүмүүс, садан төрлүүд нь ч сайн мэддэг тийм хосууд болон хувирдаг. Гэр бүлээ цуцлуулахдаа хэн хэн нь хайр сэтгэлийг минь тоосонгүй гэсэн шалтаг хэлдэг.

Бэлэглэгч сорогч ханилбал

Эмэгтэй нь сорогч, эр нь бэлэглэгч байвал гэр бүл гогтвортой, далж сарнихгүй сайхан амьдардаг. Ийм хосуудын нөхөр нь ч сорох хэмжээгээ, эхнэр нь ч өгөх эрчээ тохируулж чаддаг. Нэг нь хөөрүү сайхан сэтгэлээр ярьдаг, түүний яриаг анхааран чагнадаг хүн хоёр тун нийлэмжтэй, яг таардаг байна. Харин дундыг баригчид хар, цагаан шидтэнгүүдтэй сайн таардаг.

Сорогч хаанаас төрдөг вэ?

Эрч copoгчид голдуу хагас өнчин эсвэл аав ээж нь арчаагүй айлын хүүхэд байдаг аж. Өнчин өрөөсөн, хайр халамжгүй орчинд өсгөж буй хүүхэд амьдралаас бүх юмыг байгаа дээр нь авч, эрх дураараа байх ёстой гэсэн бодолтой болдог. Ашигтай бүх нөхцөл байдлыг эрхэндээ байлгахыг эрмэлзэж, нас бие гүйцэхээрээ баяжих, том тушаалд орох гэх мэтийн ашигтай юмаа биелүүлэхийн тулд өөрт хэрэгтэй хүнийг олж эрхэндээ оруулдаг. Сорогчид багынхаа санаархлыг том болсон хойноо хэрэгжүүлж, цуг байгаа хүмүүсээ яаж хайрлах, яаж хорлох, бас хариуд нь юу авахаа мэдэж тооцоолдог. Хүүхэд хэтэрхий эрхэлж өсвөл яваандаа сорогч болж хүосэн болгоноо нэхэж шаардан, зорьсондоо хүрэхийн тулд юу ч сэдэхээс буцдаггүй гэж сэтгэл зүйчид тайлбарладаг. Эрч бэлэглэгчид сорогчдийн хоосон маяглалд автаж үнэнхүү сэтгэлээсээ туслаад хариуд нь ядаргаа, сульдаа, яхир зантай болоод ядаргаанд автсан, яхир зантай нэгэн болж хоцордог.

Засгийн газрын тэтгэлгээр Гадаадад суралцах боломж

-БНХАУ-д суралцаж буй оюутан нь өнөөдрийн дотор ХҮИС-ийн байранд очиж 10,00-18,00 цагийн хооронд бүртгүүлж болно-

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам өнгөрсөн өдрүүдэд “зочид” ихтэй байлаа. Учир нь манай оюутнуудад ОХУ, Украйн Улс, Бүгд найрамдах Казакстан улс, БНХАУ-ын их, дээд сургуульд суралцах ховорхон боломж олдсон учраас бүртгүүлэх гээд яамныхныг хөлөөр дарсан хэрэг. Тэд сургуульдаа эхэлж шалгалт өгөөд тэнцсэн учраас бүртгүүлэх эрхээ олж авсан байна. Одоо тэдний өмнө шалгалт гэж том даваа бий.
Шалгалтад тэнцсэн нь хоёр улсын Засгийн газар хоорондын байгуулсан гэрээгээр 2007-2008 оны хичээлийн жилээс эхлэн тухайн улсын оюутан болно. Хамгийн гоё нь сургалтын төлбөрийг сурч буй улсынх нь Засгийн газар даачихна. Сайхан байгаа биз дээ. Аманд орсон шар тосыг хэлээрээ түлхэх хэн байхав, “Эв нь таардаг ч болоосой хүүхдээ шургуулчих юмсан” гэсэн бяцхан шивнээг энэ бужигнаан дунд “нисгээд” авах хүн ч таарсан. Үүнд харин албаны хүн “Арын хаалга, танил тал хамаарахгүй” гэж хэлсэн шүү. Хэнийг сонгон шалгаруулах нь шалгалтын дүн, тухайн улсын Элчин сайдын яамныхнаас хамаарах болохоор арга ч үгүй биз. Харин шалгалтад бүртгүүлэгсэд нь магадлан итгэмжлэгдсэн Монгол Улсын их дээд сургууль, коллежийн нэг, хоёрдугаар ангид 3.0-аас дээш голч дүнтэй суралцаж байх ёстой. Мөн таны хамаатан саднаас хэн нэг нь дээр дурдсан орны их, дээд сургуулийн бэлтгэл ангид “номын дуу” сонсч буй бол энэ шалгалтад орох боломж бий. Гол нь 80 ба түүнээс дээш хувийн дүнтэй суралцаж байх ёстой. Бас тэгээд 21 хүртэлх насны Монгол Улсын иргэн байна.

ОХУ, Украйн Улс, Бүгд найрамдах Казахстан Улсад сурах оюутан шалгалтыг яаж өгөх вэ?

Баклаврын сургалтад хамрагдах хүмүүс мэргэжлийн шалгалтыг тестийн хэлбэрээр өгнө. Тодруулбал, бүртгүүлсэн чиглэлээрээ шалгалтыг өгөх юм билээ. Тухайлбал, сэтгэл судлал, эдийн засаг, санхүү, удирдлага, кадастр, хот төлөвлөлт, байгалийн ухаан, одон орон судлал, геологи ашигт малтмал, эрчим хүч, металлурги, машин тоног төхөөрөмж, информатик, барилга архитектур, газар зүй, картографи, хөнгөн үйлдвэрийн технологийн чиглэлээр суралцахыг хүсэгчид математикийн шалгалт өгнө. Ерөнхий эмчилгээ, хүүхдийн эмчилгээ, байгалийн ухаан, хими, технологи, хөрс судлал, ойн инженер, загасны аж ахуй, байгаль хамгаалал, хүнсний үйлдвэрийн технологиор суралцах оюутан химийн шалгалттай. Орос судлал, сэтгүүл зүй, дорно дахин судлал, гүн ухааны мэргэжлээр суралцагсад нийгмийн тухай мэдлэгээр тус бүр шалгалтыг өгнө. Мэргэжлийн шалгалтыг оюутнуудаас энэ сарын 27-нд авах бөгөөд 60 ба түүнээс дээш оноог авах ёстой. Шалгалтын дүнг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яамны үүдний самбарт хүн бүрээр жагсаан гаргах гэнэ. Хэрэв та Украйн улсад баклаврын төвшинд суралцахаар шалгарвал гуравдугаар сарын 30-ны өдөр Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яамны 401 тоот өрөөнд ирээрэй. Танд албаны хүн хүлээн авах талд илгээх баримт бичгийг хэрхэн бүрдүүлэх тухай зөвлөгөөг өгнө. Бүгд найрамдах Казахстан улсад суралцах эрхийг авсан нь мөн өдрийн 15.30 цагт, ОХУ-д баклаврын төвшинд суралцах бол 16.00 цагт очихыг энэ дашрамд сануулъя.

Докторын сургалтад хамрагдах хүмүүс яах ёстой вэ?

Докторын сургалтад хамрагдах хүмүүс нь тухайн чиглэлээрээ баклавр, магистрын зэрэгтэй. Сургалтын голч дүн нь 3.25-аас доошгүй орос, украйн хэлний зохих мэдлэгтэй, судалгаа шинжилгээний ажлын дадлага туршлагатай, мэргэжлээрээ гурваас доошгүй жил ажилласан 35 хүртэлх насны Монгол Улсын иргэн болно. Сонгон шалсаруулалтыг орос хэлний шалгалт, мэргэжлийн шалгалт гэсэн хоёр үе шаттай МУИС-ийн хоёрдугаар байранд маргааш авна. Хэрвээ та шалгалт өгөх бол үдийн 15.00 цагт шалгалт өгөх танхимд сууж байх ёстой шүү. Цагаасаа хоцорвол шалгалтад орох боломжгүйг сануулъя. Иргэний үнэмлэхээ мартвал мөн л шалгалт өгөх боломжгүй. Шалгалтын дүн ирэх баасан гаригт гарах бөгөөд Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яаманд ирж танилцах боломжтой. Шалгалтын нийт оноо 60 болон түүнээс дээш байж дараагийн шатны мэргэжлийн шалгалтад орох эрхийг авахыг аж. Дашрамд сануулахад нэр дэвшигчдийн суралцах хот, сургуулийн хуваарийг хүлээн авах тал шийдвэрлэнэ гэсэн. Замын зардлаа харин суралцагч өөрөө хариуцна. Харин та суралцсаныхаа “шанд” тухайн улсаас амьжиргааны тэтгэлгийг авна. Өнгөрсөн жил ОХУ-ын Засгийн газраас баклаврын оюутанд cap бүр 600 рубль, аспирант, докторантад 1500 рублийн тэтгэлгийг олгож байж. Украйны Засгийн газраас сарын 20 орчим ам.доллар, Бүгд найрамдах Казахстан Улсын Засгийн газраас сарын 10 орчим ам долларын тэтгэлгийг тус бүр олгожээ. ОХУ-ын их, дээд сургуулийн баклаврын. сургалтад хэлний бэлтгэлгүйгээр шууд элсэх хүсэлтэй нэр дэвшигчдээс ОХУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яам, орос хэлний төвшин тогтоох ярилцлагыг авах гэнэ. Ярилцлагад тэнцсэн тохиолдолд үндсэн ангид суралцуулахаар нэр дэвшүүлэх аж. Ярилцлагад орох хугацааг жич зарлах юм байна. Украйн, Бүгд найрамдах Казахстан улсад баклаврын сургалтад хамрагдах хүмүүс нэг жилийн хэлний бэлтгэл сургалтад үнэ төлбөргүй хамрагдана. Энэ хугацаанд амьжиргааны тэтгэлгийг олгохгүйг сануулъя. Докторын төвшний сургалтад хамрагдах хүмүүс хэлний бэлтгэлд хамрагдах боломжгүйг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яамнаас анхааруулсныг энэ дашрамд онцолъё.

БНХАУ-д 25 оюутан суралцана

БНХАУ-ын Засгийн газрын тэтгэлгээр 2007-2008 оны хичээлийн жилээс эхлэн их, дээд сургуульд 25 баклаврын оюутан, 30 мэргэжил дээшлүүлэгч сурах юм. Баклаврын сургалтад хамрагдах хүмүүс нь магадлан итгэмжлэгдсэн Монгол Улсын их, дээд сургууль, коллежийн нэг, хоёрдугаар ангид 3.0-аас дээш голч дүнтэй суралцаж байх ёстой. Мөн БНХАУ-ын их, дээд сургуулийн бэлтгэл ангид нэг хичээлийн жилээс илүү хугацаагаар суралцан 80 ба түүнээс дээш хувийн амжилттай суралцсан байна. Энэ тохиолдолд хятад хэлний төвшин тогтоох HSK шалгалтад дөрөв ба түүнээс дээш оноо авсан, 21 хүртэлх насны Монгол Улсын иргэн байна. Хоёр улсын Засгийн газар хоорондын гэрээгээр МУИС, ШУТИС-иас тус бүр 40 оюутан шалгалт өгөхөөр бүртгүүлсэн бол ЭМШУИС, ХААИС, СУИС, МУБИС, ХУИС-иас тус бүр 15 оюутан бүртгүүлжээ. Бусад нь магадлан итгэмжлэгдсэн их, дээд сургуулийн оюутнууд бөгөөд тус бүр таван хүнийг “сойж” буй. БНХАУ-д суралцаж буй оюутан нь өнөөдрийн дотор ХУИС-ийн байранд очин 10.00-18.00 цагийн хооронд бүртгүүлж болно. Иргэний үнэмлэх, бүрэн дунд боловсролын гэрчилгээ, бэлтгэл ангийн сурлагын дунгийн тодорхойлолт болон хятад хэлний төвшин тогтоох HSK шалгалтын гэрчилгээгээ эх хувиар нь үзүүлж бүртгүүлнэ. Мэргэжил дээшлүүлэх хүмүүсийн хувьд бүртгэл өчигдрөөр дууссан. Шалгаруулалтыг баримт бичигт үнэлэлг дүгнэлт өгөх хэлбэрээр сонгох юм байна. “Тунасан” 60 хүнээс ярилцлага авч дахин шигших аж. Баклаврын сургалтад хамрагдахаар бүртгүүлсэн хүмүүс математикийн шалгалт өгөх бөгөөд хамгийн дээд оноо авсан 50 хүнээс ярилцлага авна. Математикийн шалгалтыг энэ сарын 25-нд МУИС-ийн хоёрдугаар байранд авна. Иргэний үнэмлэхгүй хүнийг шалгалтад оруулахгүй болохыг анхааруулъя. Шалгалтын оноо, ярилцлагад орохрор шалгарсан баклаврын ангид суралцах болон мэргэжил дээшлүүлэх хүмүүсийн нэрс, ярилцлага зохион байгуулах хуваарийг энэ сарын 28-нд 18.00 цагт БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамны үүдний самбарт мэдээлнэ. Дотоодын их, дээд сургууль, коллежид суралцаж буй хүмүүс нь ярилцлагад орохдоо иргэний үнэмлэх, бүрэн дунд боловсролын гэрчилгээ, их, дээд сургууль, коллежийн нэг, хоёрдугаар ангийн сурлагын болон голч дүнгийн тодорхойлолт, хятад хэлний төвшин тогтоох HSK шалгалтын гэрчилгээгавч ирэх ёстой. Мэргэжил дээшлүүлэх хүмүүс нь иргэний үнэмлэх, дээд боловсролын диплом, дүнгийн жагсаалт, ажил байдлын тодорхойлолт, бүтээлийнхээ дээжийг эх хувиар нь болон хуулбарыг авч ирч бүртгүүлнэ. Инженер, технологи, байгалийн шинжлэлийн чиглэлээр суралцах хүмүүс сонгон шалгаруулалтад давуу эрх эдлэх юм байна. Сонгон шалгаруулалтад тэнцсэн хүмүүсийг БНХАУ-ын их, дээд сургууль, коллежид суралцуулахаар нэр дэвшүүлнэ. Суралцуулах тухай эцсийн шийдвэрийг БНХАУ-ын Боловсролын яам, хүлээн авах сургууль хамтрам гаргана. Суралцахаар урилга хүлээн авсан оюутан, мэргэжил дээшлүүлэгч нь хятадын талаас хуваарилсан сургуулийн хэлний бэлтгэл сургалтад хамрагдсаны дараа шалгалт өгөх аж. Шалгалтад тэнцсэн оюутан нь ургэлжлүүлэн Засгийн газрын тэтгэлгээр үндсэн сургалтад хамрагдах юм байна. Замын зардлыг суралцагч өөрөө хариуцах бөгөөд сургалтын төлбөр, амьжиргааны тэтгэлгийг БНХАУ-ын Засгийн газраас санхүүжүүлэх ажээ.

Exiin xevlii dotorxi uragt zurxnii mes zasal xiilee

Anagaah uhaan sekund, xorom buxentei uraldan xugjij baigaagiin negen batalgaa.
CBS televiziin Medeelliin xutulburuur exiin xevlii dotorxi uragt zurxnii xagalgaa amjilttai xiisen tuxai sonirxoltoi medeelel tsatsagdsaniig ta buxend xurgeye

(Bichlegiin chanar : Undur)